Aşırı Yağışlar 100 Termik Santrali Durdurdu

• 30 Mayıs 2011 Yesil Ekonomi

  Para Dergisi / Erkan Kızılocak

  Elektrik borsası olarak işlev gören Dengeleme ve Uzlaştırma Piyasası’nda (DUY) düşen fiyatlar, termik santralleri devre dışı bıraktı. DUY’da son bir aydır kWh (kilovatsaat) başına 8 kuruşa kadar gerileyen elektrik satış fiyatı, özel şirketlere ait 100’e yakın termik santralin neredeyse tamamen durmasına yol açtı. Çoğunun zararına üretim yapmamak için yüzde 50 civarında kapasite azaltma yoluna gittiği belirtiliyor.

  Aslında elektrik üretiminde bu yılın başından itibaren arz fazlası yaşanıyor. Özellikle son birkaç yıldır devam eden yoğun yağışlar, HES (hidroelektrik santrali) barajlarının doluluk oranlarını yükseltti. Bu da HES’lerde üretilen elektrik miktarını artırdı. DUY’da son birkaç aydır kWh başına 8 kuruşa kadar gerileyen elektrik fiyatı, sistemdeki tedarikçileri olumsuz etkiledi. Özellikle enerji üretim portföyü sadece termik santrallere dayalı olan şirketler, maliyetlerini dahi karşılayamaz hale geldi. Çünkü şu anda doğalgaz ve kömüre dayalı santrallerde kWh başına ortalama elektrik üretim maliyetinin 12.5 kuruş civarında olduğu hesaplanıyor. Hal böyle olunca da bu santrallerde ya kapasite düşürüldü ya da tamamen devre dışı bırakıldı. Bu durumun yatırım kararlarını olumsuz etkilemesinden endişe ediliyor. Bu da uzun vadede arz güvenliği riskine yol açabilecek bir gelişme.

  Sistemdeki tedarikçi sayısı 400 civarında. Bunun yarısı termik santrallerden oluşuyor. Son gelişmelerle birlikte termik santrallerin yarısının yani yaklaşık 100’nün devre dışı kaldığı belirtiliyor. Toplam üretimin yaklaşık yüzde 50 azaldığına dikkat çekiliyor. Bir başka deyişle, sisteme günlük olarak aktarılan 30 bin MW (megavat) civarında elektrik enerjisinde termik santrallerin payından 12 bin MW azalma oldu. Tabii elektrik talebinde mevsim etkilerinden kaynaklanan azalmanın da etkili olduğu belirtiliyor.

  Devre dışı kalan doğalgaz çevrim santrallerinde “al ya öde” yükümlülüğünden dolayı da sıkıntı yaşanıyor. Çünkü doğalgazı tüketmeseler bile bedelini Botaş’a ödemek zorunda kalacaklar. Kömürle çalışanlarsa kömür stoklarının artmasından şikayetçi.

  ARADAKİ FARK NEREYE GİDİYOR?

  Elektrik Üreticileri Derneği (EÜD) Başkanı Önder Karaduman, bugün itibariyle Türkiye’nin elektrik üretiminin yüzde 75’inin kamu, yüzde 25’inin de özel sektör tarafından gerçekleştirildiğini hatırlatıyor. Ardından da yaşanan sorunu ve çözüm önerilerini şöyle anlatıyor:

  “Özel sektöre ait yüzde 25’lik üretimin yüzde 80-85’i termik santral kaynaklı. Ortalama değişken üretim maliyetleri 12-13 kWh/Kuruş aralığında. Özel sektör üreticileri spot piyasaya (DUY) nisan ayında ortalama 9.3 kWh/Kuruş’a elektrik sattı. Dolayısıyla spot piyasadaki fiyatlar, özel sektörün üretim maliyetlerini yansıtmıyor. Düzenlenmiş tarifelerden elektrik alan nihai tüketici en düşük 15 kWh/Kuruş ödüyor. Peki aradaki miktar kimlerin cebine giriyor? Son dönemlerde sayıları artan elektrik toptan satış şirketleri, piyasadaki ve düzenlemelerdeki boşluklardan yararlanıyor. Bu durum yatırımcı üreticileri tedirgin ettiği gibi yatırım kararlarını da negatif yönde etkiliyor. Özel sektör tarafından yılda minimum 2-3 milyar dolar yatırım yapılması gerekiyor. Ancak bu pazar yapısıyla yatırım yapmak rasyonel değil. Birçok özel üretici santrallerini durdurmak zorunda kaldı. Yakın gelecekte yine arz sıkıntısı yaşanabilir.”

  Akenerji Genel Müdürü Ahmet Ümit Danışman ise kamunun elindeki santrallerden sisteme hangi fiyattan elektrik verildiğinin belli olmamasını eleştiriyor. Sistemin şeffaf olmadığını savunan Danışman, düşen fiyatlardan en fazla termik santrallerin zarar gördüğünü belirtiyor. Danışman, Akenerji olarak, doğalgaz santrallerinde kısmen sorun yaşadıklarını, ancak ellerindeki hidrolik santrallerle bunu dengeleyebildiklerini dile getiriyor.

  EREN’DE 760 MW DEVRE DIŞI

  Eren Grubu, toplamda 1.460 MW kurulu güce sahip. Bunun 1.360 MW’sini, Eren Enerji’ye ait Zonguldak Çatalağzı’ndaki 3 üniteli temik santral karşılıyor. 100 MW’si de yine grup bünyesindeki Modern Enerji’ye ait santralden geliyor. Grubun üretim kapasitesi tamamen termik santrale dayalı.

  Modern Enerji Yönetim Kurulu Üyesi Ulvi Faysal İlhan, yıllık 9 milyar kWh elektrik üretme kapasitesiyle Türkiye’nin yıllık toplam elektrik üretiminin yüzde 5’ini tek başına karşıladıklarına dikkat çekiyor. Sahip oldukları 1.460 MW toplam kurulu gücün yatırım maliyetinin 1.7 milyar dolar olduğunu belirten İlhan, “Şimdi bu gücün 760 MW’si devre dışı kalmış durumda” diyor.

  İlhan, petrol fiyatlarındaki yükselişe rağmen elektrik fiyatlarındaki düşüşü makul bulmuyor. Gerekçesini de şöyle açıklıyor: “2010 yılında Brent petrolün varil fiyatı 90 dolarken DUY’da 1 MW elektriğin fiyatı 75 dolardı. Nisan ayında petrol fiyatı 125 dolara çıktı ama 1 MW elektriğin satış fiyatı 60 dolar civarında. Özel üretici bu fiyattan elektrik satamaz” diyor.

  Ulvi Faysal İlhan, devre dışı kalan doğalgaz santralleri nedeniyle Botaş’a “al ya da öde” yükümlüğü gereği para ödemek zorunda kaldıklarına da dikkat çekiyor. Kömür santrallerin ise stok sorunu ortaya çıkmış. İlhan, halen 750 bin ton kömür stoğuyla çalıştıklarını ifade ediyor. Bu da ciddi bir stok maliyeti anlamına geliyor.

  NUH, ÜRETİMİ BIRAKTI

  Tamamı doğalgazdan oluşan ve 160 MW’lik kurulu güce sahip olan Nuh Enerji, üretim yerine elektrik alıp satmaya başlamış. Nuh Enerji Genel Müdürü Mehmet Çetinkaya, santrallerin 6 Nisan’dan bu yana tamamen durduğunu belirterek “Kazanları sadece soğutma amaçlı olarak haftada 4-5 saat çalıştırıyoruz” diyor.

  DUY’da nisan ayı ortalaması kWh başına 8.71 kuruş oldu. Minimum fiyat ise 1.29 kuruşu gördü. Çetinkaya, buna karşılık üretim maliyetinin 11.5-12 kuruş aralığında seyrettiğine dikkat çekiyor.

  Haberin detayına ulaşmak için tıklayınız