Atık pamuk sapı yüksek değerli biyomalzemeye dönüştü

• İYTE ve Malezya’dan araştırmacılar, atık pamuk saplarından doğada çözünebilen, yüksek katma değerli bakteriyel nanoselüloz geliştirdi.

  Atık pamuk sapları, laboratuvarlardaki çalışmalarda bakterilerle işlenerek ‘bakteriyel nanoselüloz (BNC)’ adı verilen, doğada çözünebilen yüksek katma değerli biyouyumlu malzemeye dönüştürüldü. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) İkili İş birliği Programları kapsamında İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) ile Malezya Tarımsal Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü ortaklığında iki yıl önce sapların ekonomiye kazandırılması amacıyla başlatılan projede olumlu sonuçlara ulaşıldı. Elde edilen malzeme, tekstilde sentetik elyaf yerine kullanılabilirken, sağlık alanında yara örtüsü ve yapay deri yapımında değerlendirilebilecek. Kozmetikte maske ve serum taşıyıcı jel haline getirilen biyomalzeme, gıda sektöründe kıvam artırıcı katkı maddesi olarak kullanılabilecek. Ürün, elektronik alanında ise esnek devre altlığı ve pil bileşeni olarak denendi.
  
  "Bu malzemeler, sektörde belirleyici olacak"
  İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Fen Fakültesi Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Sami Doğanlar, Türkiye'nin zirai üretimde önemli güce sahip olduğunu, bu çerçevede tarımsal ürün atıklarının da ekonomik değere dönüştürülmesi gerektiğini söyledi. Her yıl pamuk üretimi sonunda tonlarca sapın ortaya çıktığını anlatan Doğanlar, bunun çiftçiler tarafından yakıldığını veya toprağa gömülüp kompost (organik gübre) olarak değerlendirilmeye çalışıldığını ifade etti. Doğanlar, bu durumun ekonomik bir kayıp olduğunu belirterek şöyle konuştu: "Biz de bu projeyle bunları katma değeri yüksek bir ürüne dönüştürmeye çalıştık. Projemizde, son zamanlarda kullanım alanı popüler hale gelen bakteriyel nanoselülozlar üretilmesi amaçlandı. Bakteriyel selülozlar, neredeyse yüzde 100'e yakın saflıkta bir selüloz ve çok çeşitli kullanım alanları var. Dünyada da kullanımı gittikçe artıyor. Biz de tarımsal atıklarımızı değerlendirmek için bu projeyi Malezyalı bilim insanlarıyla birlikte hazırladık."
  
  Ekonomik değeri katlanarak artıyor
  Bu malzemelerin sektörde belirleyici hale geleceğini anlatan Sami Doğanlar, "2019'da bakteriyel selülozların dünya çapındaki ekonomik değeri 300 milyon dolar. 2026 yılında ise 1 milyar dolar olması bekleniyor ve rakam her sene katlanarak artıyor. Bu, geleceğin endüstrisi" dedi. Proje ekibinden yüksek lisans öğrencisi Sevgi Aslan da üretim sürecinde önce atıkların çeşitli analiz süreçlerinden geçirildiğini, ardından yapısal bileşenleri belirlenerek kimyasal ve enzimatik ön işlemler uygulandığını söyledi. Bu sürecin sonunda bitki duvarındaki selülozun basit şekerlere ayrıldığını ve bakterilerle fermantasyon başlatıldığını dile getiren Aslan şöyle devam etti: "Ortalama 10 günlük sürecin ardından besiyerinin (bakteriyi besleyen özel laboratuvar ortamı) üst tabakasında jelimsi bir BNC tabakası oluşuyor. Biz bunu topluyor, yıkıyor ve kurutarak saf, dayanıklı ve yüksek katma değerli bir biyomalzeme elde ediyoruz. Projenin bu aşamasında pamuk sapını kullanıyoruz. Malezyalılar ise meyve atıklarını yani gıda atıklarını bakteriyel selüloz üretmek için kullanıyor." Laboratuvar sürecinin ardından elde edilen verilerin karşılıklı olarak paylaşıldığını belirten Aslan, projenin geliştirilmesi için çalışmaların süreceğini sözlerine ekledi.