Boncuk Koyu'ndaki Köpekbalıkları İzleniyor...

• Sualtı Araştırmaları Derneği (SAD)'nin yürüttüğü özel bir çalışma Boncuk Koyu'ndaki köpekbalıkları üzerinde yoğunlaştı. Proje yürütücüsü Mutlu Payaslıoğlu'nun kaleminden köpekbalığı çalışmaları...
      

  NTVMSNBC

  Sualtı Araştırmaları Derneği(SAD)'nin sualtı yaşamını korunmasına yönelik çalışmaları 2006 yılında yeni ve güzel bir çalışma ile zenginleşti. Kendi aramızdaki kod adı "Boncuk Projesi" olan "Boncuk Koyu Kum Köpekbalığı Koruma ve Gözlem Sisteminin Kurulması Projesi" 2006 yılında başladı. Bu proje neydi ve bugünlere nasıl geldi?

  Önce kendimize bir soru sorarak başlamak gerekiyor: "Yüzyıllardır beraber yaşadıkları hayvanlara bile zalimce eziyet etmekten çekinmeyen insanlar, belki hiç görmeyecekleri ve dokunamayacakları hayvanları koruyabilir mi, ya da korumalı mıdır? Üstelik bu hayvan köpekbalığı olursa tepkiniz ne olur, korunması asıl gereken biz miyiz?"

  Bundan dört yıl önce Gökova Körfezi Boncuk Koyu'nda ilk kez bu muhteşem canlıları görene kadar ben de böyle düşünüyordum. Ama suyun içinde ahenkle kuyruk sallayarak ve insanlara aldırış etmeden yüzmelerini izlediğimde bu düşüncem tamamen değişti. Aradan geçen yıllarda gerek bireysel, gerekse SAD adına yaptığımız gözlem ve araştırmalarda, Boncuk Koyu'nu ziyaret eden bu canlıların sadece muhtesem olduğunu değil, aynı zamanda çok özel bir amaçla bölgeye geldiklerini anladık. Gökova Körfezine dönemsel olarak giren Kum(Kumsal) köpekbalıkları(Sandbar sharks- Carcharhinus plumbeus) bu koya üreme ve yavrulama amacıyla gelmekteydi. Üstelik burası Akdeniz'de henüz bilinen tek üreme ve yavrulama sahasıydı.

  Türkiye karasularında yaşayan köpekbalıkları insanlara saldırmıyor

  Köpekbalıkları ne yazık ki kamuoyunda tehlikeli ve kaçınılması gereken canlılar olarak tanınır. Ama bildiğimizi sandığımız birçok şey gibi aslında bu bilgi de gerçekleri yansıtmamaktadır. Köpekbalıklarının yüzlerce türü vardır ve bunlar içinde pek azı insan için tehlike oluşturur. Türkiye karasularında yaşadığı tespit edilen türler içinde insana saldıran ve tehlike olusturan tür bulunmamaktadır. Köpekbalıklarından korkma nedenimiz sinemalarda izlediğimiz çoğu kurmaca olan görüntülerdir. Oysa köpekbalıkları bulundukları sularda beslenme piramidinin en üstünde yer alır.

  Bu ne demektir? Doğada her canlının bir düşmanı, yok edeni vardır. Piramit doğal bir denge sisteminde oluşmuştur. Eğer bu ortamdan siz bir canlıyı yok eder veya sayısını çok azaltırsanız piramidin dengesini bozarsınız ve bunun sonucu oluşacak kaos bütün düzeni etkileyebilir. Özellikle de piramidin en üstünde bulunan canlının yok olması çok tehlikelidir. Tüm dünyada ne yazık ki köpekbalıkları aşırı avlanma sonucu yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır. Çok az köpekbalığı türü avlanma yasağı ile korunmaktadır. Boncuk Koyu”na gelen Kum köpekbalıkları da Akdeniz'deki aşırı avlanmadan etkilenen türlerdendir.

  Boncuk Koyu'nda Köpekbalığı Koruma Sahası

  Bugüne kadar Akdeniz'de köpekbalıklarını korumaya yönelik kapsamlı bir çalışma yapılmamıştır. Boncuk Koyu'nda, Avrupa'da da ilk kez denenecek olan bir köpekbalığı koruma sahası oluşturma projesi başlatılmıştır. Proje, Çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı tarafından yönetilmektedir. SAD ve Kurum arasında başlatılan işbirliği ile projenin gerçekleştirimi SAD tarafından yapılmaktadır.

  SAD, daha önce başarıyla gerçekleştirdiği ve uluslarası ödüller alan Akdeniz Foku Koruma projesinden kazandığı deneyimlerini bu projede de kullanmaktadır. Bu projenin üç temel amacı bulunmaktadır: Birincisi, köpekbalığı üreme sahasının dış etkilerden korunmasını sağlayacak bir koruma bölgesi olusturmak. İkincisi, dünyada ilk kez denenecek olan özel bir sualtı izleme sistemi kurulması. Üçüncüsü ise üniversitelerimiz ve uluslararası araştırma kurumlarıyla işbirliği yaparak, projede bilimsel araştırmalar yapmak ve köpekbalıklarını daha yakından tanımak. Boncuk Koyu ne yazık ki her geçen sene artan bir balıkçılık ve meraklı turist akını baskısıyla karşı karşıyadır. Bu güzel canlıları görmeye ve görüntülemeye gelen turistler ve dalgıçlar hayvanları ürkütmekte ve istemeden de olsa üreme ortamlarını tehdit etmektedir. Köpekbalıklarının üreme sahasındaki baskıları azaltabilmek amacıyla, koyda küçük bir alanda şamandıralar ile koruma sahası oluşturulmuştur. Kıyıya ve samandıralar üzerine yerleştirilen uyarı yazıları ile bölgede yapılan çalışmalar kamuya duyurulmuştur. Projenin 2006 sonrası için bu koruma alanın genişletilmesi gündeme gelebilir. Özellikle Gökova Körfezindeki ağ balıkçılığındaki artış bu eşsiz körfezi hızla tüketmekte, sadece köpekbalıkları değil, diğer balıklarda bu faaliyetlerden zarar görmektedir. Bu nedenle koruma bölgelerinin oluşturulması ve bunların güvenlik güçleri tarafından denetlenmesi körfezdeki yaşamın devamı için gereklidir.

  Köpekbalıkları kameralarla izlenecek

  Projenin bir diğer amacı da köpekbalıklarının sualtına yerleştirilen kameralar ile izlenmesidir. 2006 yılındaki çalışmamızda köpekbalıklarının dolaştığı alana 4 adet sabit sualtı kamerası yerleştirilmiştir. Köpekbalıklarının Mayıs-Ağustos aylarında bölgede bulundukları konusunda bilgiler almıştık, buna karşılık 2006 yılında Temmuz ayında yaptığımız 30 günlük çalışma köpekbalıklarının bölgede olmadığını bize göstermiştir. Fakat kullandığımız sistemler, karşılaştığımız zorluklar ve toplanan bilgiler bize bundan sonra yapacağımız çalışmalar için çok değerli veriler oluşturmaktadır. Projenin bundan sonraki aşamasında bu süre daha geniş tutulacak ve daha çok sabit kameradan gelen görüntüler ile bilgi toplanacaktır. Toplanan bu görüntülerin bazıları anında kıyıdaki görüntüleme istasyonundan bölgeye gelen turistlere gösterilecektir. İşlenen veriler ise üniversite ve bilim adamlarımızın kullanımına açılacaktır. Alınan bu görüntülerin köpekbalıklarının bugüne kadar bilmediğimiz pek çok yönünü açığa çıkaracağını tahmin etmekteyiz.

  Üniversitelerimizin sualtı arastırma bölümleri ve sivil toplum kurulusları ile bu projede ortak çalışmalar yapılması planlanmıştır. Canlıları bölgeye çeken nedenler, ekolojik çeşitlilik ve Akdeniz’de gittikleri diğer yerleri izleyebilmek amacıyla uydu izlemeli etiketler kullanılması planlanan diğer çalışmalardır. Bu çalışma sonucunda köpekbalıları ile ilgili bilimsel çalışmalara daha fazla ağırlık verilmesini ve Türkiye karasularında diğer köpekbalıklarının araştırılmasına yönelik çalışmalar başlatılmasını düşünüyoruz. Köpekbalıklarının korkulacak canlılar değil eko sistemin en önemli zincirlerinden biri olduğunu herkese göstermek amacındayız. Üstelik bunu yaparken bölgeye turizm açısından sağlayacağı katkıları da unutmamak gerekmektedir.

  Doğaya ve çevreye duyarlı, bilinçli bireyler yetiştirebilmek amacıyla köpekbalığı koruma ve gözlem projesi çok önemli bir adımdır. Köpeklere karşı sergilediğimiz tutumla Avrupa Birliği gözünde sınıfta kaldığımız bir dönemde, köpekbalıklarını koruma çabalarımızın, oluşan olumsuz havayı da dağıtacağını umut ediyoruz.

  http://dogalhayat.ntvmsnbc.com/news.aspx?newsID=127