Tuz Gölü

• Dümdüz bir ovada bembeyaz bir boşluk: Tuz Gölü. Tuz Gölü civarında gezerken “Dünyanın dışında bir yerdeyim” hissine belki de hayatınızda görebileceğiniz en büyük gökyüzü manzarası eşlik ediyor.

  Yazıyı derleyen: Ceren Üzel Gürbüz
  Fotoğraflar: ATLAS DERGİSİ Galerisi - Cüneyt Oğuztüzün ve Pervin Taşkıran Tırpan
  
  Ama bu olağanüstü göl, hepimizin gözleri önünde ölümcül hastalığı kapılmış bir insan gibi gün be gün küçülüyor, ufalıyor. Azalan yağışlar bir yana esas olarak Konya Havzası’nda yıllardır süre gelen yanlış sulama politikaları bugün Tuz Gölü’nün giderek daralmasına ve belki de yakın bir gelecekte tamamen kuruyup yol olmasına neden oluyor.
  
  Ankara, Konya ve Aksaray il sınırları içinde kalan Tuz Gölü, Van Gölü’nden sonra Türkiye’nin ikinci büyük gölü. Suyun bol olduğu bahar aylarında 164.200 hektar’lık bir alanı kaplayan göl, Batı ve güneyinde Cihanbeyli Yaylası, Akşehir Ovası, doğu ve kuzeydoğu kesimlerinde Hirfanlı Barajı ve dağlarla çevrili. Kuzeyde Paşadağ eteğinde oldukça dar olan, güneye gidildikçe genişleyen bir ovanın zeminini kaplıyor.
  
  Tuz Gölü, deniz seviyesinden ortalama 905 m yükseklikte yer alıyor. Bu havza ve özellikle Tuz Gölü çevresi, ne yazık ki Türkiye'nin en az yağış alan bölgesi. Doğudan, Şereflikoçhisar'dan geçen Peçenek suyu, güneyde Eskil'den göle giren Bağlıca ve Kırkdelik Suları ile Eşmekaya Kaynakları, güneybatıda Tersakan Çayı ile batıda Cihanbeyli'den gelen İnsuyu gölü besleyen sular olmakla birlikte bu akarsular da su açısından oldukça fakirler. Hatta, bu suların bir kısmı yazın kuruyarak Göle bile ulaşamıyor ve aşırı buharlaşmanın da etkisiyle Göl’ün tamamına yakını kuruyor. İşte bu kuruyan bölgelerde oluşan ve yer yer 30 cm’yi bulan tuz tabakası gölün adına kaynaklık yapıyor. Tuz Gölü, dünyanın en tuzlu göllerinden biri ve suyun yoğunluğu 1-22.5 cm3/gr, tuz oranı ise % 32.4.
  
• 
  Tuz Gölü'nün meydana gelişi tektonik kökenlidir. Büyük olmakla birlikte gölün en derin yeri 1.5 metreyi geçmiyor. Tuz Gölü, suyundaki tuz oranının çok yüksek olması nedeniyle canlı organizmaların yaşaması için elverişli bir ortam sağlamıyor. Göl çevresinde küçük çalılıklar ve tuzcul çayırlar bulunmakla birlikte çayırlar genellikle su altındadır. Kurak, çorak ve bitkisiz bu alanlar birçok canlı türünün yaşaması için elverişli bir ortam sağlıyor.
  
  Tuz Gölü kışın kapladığı geniş alanı ile su kuşları için önemli bir kışlama bölgesi. Tuzlu ortamlara uyum sağlamış flamingo, kılıçgaga, angıt ve benzeri kuşların yanı sıra yağmurcunlar, turnalar, yaban kazları ve yaban ördekleri gölde büyük topluluklar halinde yaşıyorlar. Göl çevresinin nispeten ıssız oluşu nedeniyle kuşlar, etraftaki su birikintilerinde, meralarda ve ekili alanlarda rahatça beslenip, kışın en soğuk günlerinde dahi donmayan göl sularında yüzebiliyorlar. Türkiye’nin en büyük flamingo kolonisi de Tuz Gölü’nde barınıyor. Ancak uzmanlar son yıllarda gölde barınan flamingo sayısında büyük azalma görüldüğünü belirtmeden edemiyorlar.
  
  Verilere göre Tuz Gölü Türkiye'nin tuz ihtiyacının %60'ını karşılıyor. Gölden üretilen tuz miktarı yılda 1.400.000 ton civarında. Gölün doğusunda Şereflikoçhisar ve batısında Cihanbeyli ilçelerinde tuz üretilip, işleniyor. Buralarda Kaldırım, Kayacık (Şereflikoçhisar) ve Yavşan (Cihanbeyli) olmak üzere üç adet tuzla bulunuyor. Ayrıca, aynı ilçelerde bulunan ikincil tuz üretimi tesisleri de alanda önemli bir gelir kaynağı. Özellikle Şereflikoçhisar ve Cihanbeyli ilçelerinde yaklaşık 6.500 kişi geçimini bu işten sağlıyor.
  
• 
  Tuzculuk dışında Tuz Gölü çevresinde yaşayan halkın en önemli geçim kaynakları tarım ve hayvancılık. Ancak son yıllarda yaşadığımız kuraklık ve bölgede yeterli ot yetişmemesi hayvancılık için de büyük tehdit oluşturmaya başlamış durumda.
  Göl çevresinde buğday ve pancar üretimi yapılıyor. Bölgede sulamada genellikle yer altı suları; yer altı suyu olmayan bazı yerlerde yüzey suları ile yapılıyor. Ancak derin kuyular yer altı sularına dolayısıyla, zaten az yağış alan Tuz Gölü’ne ciddi zarar veriyor.
  
  Göl çevresinde çok eski tarihlere ait yerleşimlerin izlerini de görmek mümkün. Acemhöyük, Aksaray'ın Yeşilova köyünde 1963'ten beri kazılıyor. Höyük Kalkolitik Çağ'a tarihleniyor.
  
  Tuz Gölü, Bakanlar Kurulu’nun 2000/1318 sayılı kararı ile Özel Çevre Koruma Alanı olarak ilan edilmiştir. Ayrıca 1. Derece Sit Alanıdır. Ülkemizde biyolojik çeşitliliğin korunması açısından büyük önem taşıyan ve uluslararası kriterlere göre A sınıfı bir sulak alan olan Tuz Gölü ayrıca Ramsar kriterlerine göre uluslararası öneme sahip bir sulak alandır.
  
  Kaynakça
  WWF Türkiye Konya Havzası Sosyo-Ekonomi ve Ilgi Grubu Analizi Raporu, 2005, İstanbul
  WWF Türkiye internet sitesi (http://www.wwf.org.tr/wwf-tuerkiye-hakkinda/nerede-calisiyoruz/konya-kapali-havzasi/tuz-goelue/)
  T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı Özel Çevre Koruma Kurulu internet sitesi (http://www.ockkb.gov.tr/TR/Icerik.ASP?ID=138)