Türkiye’nin Dünyaya Armağanı: Yenice Ormanları

• Yenice Ormanları hala, Prof. Dr. Hikmet Birand’ın 1957 yılında, ‘Anadolu Manzaraları’ adlı eserinde anlattığı gibi: “Her yer orman; her şey yeşil sessizlik içinde. Birbiri ardına sıralanan, önden arkaya doğru benizleri yağızlaşan ve ufukta akşam bulutlarıyla bir olan tepeler, hep orman…”

  Yazı: Yıldıray Lise
  Fotoğraflar: Aykut İnce
  
  Kimine göre bir doğa harikası, kimine göre mutlaka görülmesi ve içinde yürünmesi gereken bir yer, kimine göre ilham kaynağı, kimine göre bu ormanlara hayat veren dereler üzerine hidroelektrik santralleri yapılması gereken bir alan… Herkes için farklı şeyler ifade eder, Karabük Yenice Ormanları. Sizin için ne ifade ettiğini öğrenmeniz için gidip görmeli ve oranın havasını solumalısınız.
  
  Türkiye’nin en bakir ve kesintisiz ormanlarından biri olan Yenice Ormanları, anıt niteliğindeki ağaçları, doğal yaşlı ormanları, derin vadileri, akarsu ekosistemleri ve barındırdığı yaban hayatı çeşitliliğiyle Türkiye’nin en iyi korunmuş ormanlık bölgelerinden biridir.
  
  Yenice Ormanları’na yüksek bir noktadan baktığınızda uçsuz bucaksız bir denizi andırdığını görürsünüz. Bu manzara yöre halkına, Hodulca Tepe’nin kuzeyindeki Şimşirdere Vadisi’ne bakan bir noktaya ‘orman denizini seyir iskelesi’ adını bile verdirtmiş.
  
  Türkiye’nin en bakir ormanlarından biri
  Türkiye’nin odunsu bitki tür çeşitliliği en yüksek alanlarının başında gelen Yenice Ormanları, anıt niteliğindeki ağaçları, derin vadileri, akarsuları ve barındırdığı yaban hayatı çeşitliliğiyle Avrupa’nın 100 orman sıcak noktasından biri kabul ediliyor. Doğa Derneği’nin Türkiye’de belirlediği 305 Önemli Doğa Alanı’ndan da biri aynı zamanda.
  
• 
  Bolu Dağları’nın kuzeybatısında İncedere, Şimşirdere, Çitdere su toplama havzalarını ve Safranbolu ilçesinin batısında yer alan Yenice Ormanları’nı içeren bölge, 100 metreden başlayarak yaklaşık 2000 metreye kadar yükselen engebeli yeryüzü şekillerine sahip. Ve bu topografya sayesinde bakirliğini ve biyolojik çeşitliliğini koruyabilmiş. Alanda, Yenice Nehri’nin ve kollarının çevresindeki arazilerde kurulmuş birkaç köy dışında yerleşim alanı bulunmuyor.
  
  Yenice Ormanları, geniş ve iğne yapraklı karışık doğal yaşlı orman yapısına sahip. 1000-1200 metre yükseklikte doğu kayınının baskın olduğu geniş yapraklı ormanlar hakim. 1200 metreden sonra Uludağ göknarı ve sarıçam gibi iğne yapraklı ağaçlar sıklıkla görülmeye başlıyor ve 1400 metrenin üzerinde saf ormanlar oluşturuyorlar. Bölgenin en yüksek yeri olan Keltepe Zirvesi’nde ise açık kireçtaşlı alanlarda alpin kuşak bitkileri görülüyor.
  
  Yenice Nehri’nin güneyindeki kesimlerde nemli çalı türleri yetişiyor. Denizin etkisiyle İncedere ve Şimşirdere’nin nehre karıştıkları aşağı kesimlerde ise, Akdeniz Bölgesi’nde görmeye alışık olduğumuz odunsu türler karşımıza çıkıyor: Sandal, funda, beyaz çiçekli laden, akçakesme, menengiç, erguvan ve sumak...
  
  Yenice Ormanları’nın her köşesinde başka bir dünya ile karşılaşırsınız. Çitdere çevresinde porsuk, fındık, karaçam, çınar yapraklı akçaağaç, kayın gövdeli akçaağaç, sapsız meşe ve dağ karaağacı anıt ağaçları sizi selamlar. Kavaklı bölgesinde ise anıt porsuk ve fındık ağaçları... Yenice Ormanları, Onosma bozakmanii gibi, nesli tehlike altındaki dokuz endemik bitkiye de ev sahipliği yapıyor.
  
• 
  Farklı türlerin yaşam alanı
  Yapılan çalışmalar bölgenin boz ayı, vaşak, yaban kedisi, kurt, çakal, tilki, karaca, ulu geyik, yaban domuzu, porsuk ve ağaç sansarına ev sahipliği yaptığını gösteriyor. Farklı kuş türlerine de yaşam olanağı sunan bölge, aksırtlı ağaçkakan, ortanca ağaçkakan, alaca sinekkapan, küçük yeşil ağaçkakan ve çizgili ötleğen gibi ılıman kuşak orman biyomu türlerinin büyük popülasyonlarını da barındırıyor. Nesli küresel olarak tehlike altında olan Apollo (Parnassius apollo) ve bölgesel ölçekte tehdit altındaki çokgözlü Eros mavisi (Polyommatus eroides) ile orman güzelesmeri (Erebia medusa) adlı kelebek türleri de ormanın sessizliğinde kendilerine yer buluyor.
  
  Yenice’de hayat
  Bugün Yenice Ormanları’nın bir kısmı Kavaklı Tabiatı Koruma Alanı, Çitdere Tabiatı Koruma Alanı ve Yenice Yaban Hayatı Geliştirme Sahası olarak koruma altına alınmış durumda. Bölgede ormancılık araştırmalarının yapılabilmesi için bazı bölümler Karabük-Büyükdüz Araştırma Ormanı ve Yaylacık Araştırma Ormanı olarak ayrılmış.
  
  Yöre halkının temel geçim kaynağını kömür madeni işçiliği, ormancılık ve arıcılık oluşturuyor. Bölgedeki tarım ve hayvancılık faaliyetleri sadece hane ihtiyacını sağlamaya yönelik. Kaymakamlık öncülüğünde yapılan kurslarla “Maket Yenice Evi” üretimi yapılarak yöre gençlerine istihdam imkanı sağlanıyor.
  
• 
  Son dönemde turizm alanda öne çıkan geçim kaynaklarının başında geliyor. Yerel yöneticilerin ve yöre halkının girişimleriyle bölge giderek daha çok tanınıyor ve turist çekiyor. Alan, Karabük Valiliği ve Yenice Kaymakamlığı’nın yürüttüğü “Yenice Ormanları Projesi” kapsamında 2009 yılında belirlenen, uluslararası standartlarla işaretlemeleri yapılan ve haritaları hazırlanan yürüyüş ve bisiklet parkurlarıyla, (bu proje kapsamında hazırlanan rehber kitap: www.yenice.gov.tr/yenice-kitap/) kısa ve uzun rotalarıyla meraklılarına birçok seçenek sunuyor.
  
  Türkiye’nin her yöresinde olduğu gibi burada da ana sorun dereler üzerine kurulması planlanan 2 hidroelektrik santral. Yöre halkı ve sivil toplum kuruluşları tüm Türkiye’de olduğu gibi bu tehdide karşı şimdiden birlik olmuş durumda.
  
  Umut
  Yenice Ormanları, yakın çevresindeki en önemli korunan alanlardan biri olan Kastamonu-Bartın Küre Dağları Milli Parkı’nda yürütülen ve Küresel Çevre Fonu tarafından desteklenen “Orman Koruma Alanları Yönetiminin Güçlendirilmesi Projesi”nin 8 yaygınlaştırma alanından biri. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Ofisi, Çevre ve Orman Bakanlığı ve WWF-Türkiye ortaklığında yürütülen proje kapsamında Küre Dağları Milli Parkı’nda elde edilen deneyimler 2011 yılı içinde Yenice Ormanları’na aktarılacaktır. Böylece bölgenin etkin korunması ve doğal kaynakların sürdürülebilir yönetimi için altyapı oluşturulacaktır.
  
• 
  Son yıllarda giderek önem kazanan Yenice Ormanları için son dönemde yerel yöneticiler, sivil toplum kuruluşları ve ulusal sivil toplum kuruluşları bölgenin resmi olarak koruma altına alınması ve dünyaya armağan olarak sunulması için çalışmalarını yoğunlaştırdılar. Umarız ki bu çabalar sonucu Yenice Ormanları kısa süre içinde hak ettiği değeri görür ve koruma altına alınarak gelecek nesillere aktardığımız en değerli hediyelerden biri olur.
  
  Bir ormanın içinde yürümenin en güzel yanı ağaçları yakından görmek, onlara dokunabilmek ve yılın farklı zamanlarında biraz dikkat ederseniz farklı canlı türlerini bir arada görmektir. Uçsuz bucaksız orman denizi Yenice de, onu yaşamanız, hissetmeniz, doğaya duyulan saygıyı dostlarınızla paylaşmanız için sizleri bekliyor.
  
  Yenice Ormanları ile ilgili daha fazla bilgi için: http://www.yenice.gov.tr/
  
  Kaynakça
  Demirel, E. 2009. Yeşil sığınak: Yenice Ormanları. Skylife Dergisi. Kasım 2009.
  Eken, G., Bozdoğan, M., İsfendiyaroğlu, S., Kılıç, D.T., Lise, Y. (editörler). 2006. Türkiye’nin Önemli Doğa Alanları. Doğa Derneği. Ankara.
  Lise, Y. 2005. 9 Sıcak Nokta: Yenice Ormanları. National Geographic Türkiye Eki. Nisan 2005.
  Lise, Y. 2007. Orman Denizinde Sonbahar. Skylife Dergisi. Ekim 2007.