Atatürk Arboretumu

• Arboretumlar bilimsel araştırma ve gözlem amacıyla orijini ve yaşları belli, her biri doğru ve dikkatli bir şekilde bir araya getirilmiş olan çoğunluğu ağaç ve diğer odunsu bitki taksonlarının uygun seçilmiş alanlarda yetiştirilip sergilendiği tabiat parçalarıdır.

  
  Metin: Bahçeköy Orman İşletme Müdürlüğü
  Fotograflar: İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği Fotograf Klübü
  
  Arboretumlar bilimsel araştırma ve gözlem amacıyla orijini ve yaşları belli, her biri doğru ve dikkatli bir şekilde bir araya getirilmiş olan çoğunluğu ağaç ve diğer odunsu bitki taksonlarının uygun seçilmiş alanlarda yetiştirilip sergilendiği tabiat parçalarıdır. Başka bir açıdan bakıldığında arboretumlar eğitim ve bilimsel yanları ağır basan bilgi, emek ve sabırla meydana getirilmiş canlı bitki müzeleridir.
  
  Yeryüzünde kuruluşları yüzyılların ötesine dayanan arboretumların fonksiyonları çok çeşitlilik gösterir. Bunlar; ilk ve orta öğretimden üniversite düzeyine kadar tüm öğrencilere ve çevre halkına otsu ve odunsu bitkiler hakkında bilgi vermek, onları yetişme alanlarında tanıtmak, çevre koruma bilincinin gelişmesine katkıda bulunmaktır. Bunun yanında, dünyanın dört bir tarafındaki eksotik ve endemik bitkileri iklimin müsaade ettiği oranda bir araya toplayarak uzun ve pahalı seyahatlere gerek kalmadan insanlara tanıtmak ve bunların içinden süsleme değeri olanları seçme imkanı sağlamak, nesli kaybolma tehlikesi altında bulunanları koruma altına almak, yabancı orijinli türlerin ülkemize uygunluğu konusunda çalışmalar yapmak da Atatürk Arboretumu'nun görevleri arasındadır.
  
  Bugün 58 yaşında olan Atatürk Arboretumu 1949 yılında Emekli Hocamız Prof.Dr. Hayrettin Kayacık tarafından kurulmuştur. İ.Ü. Orman Fakültesi Yönetim Kurulunda benimsenen kararla Orman Genel Müdürlüğü'ne teklif edilen 38 Ha. bir saha fakülteye ve İstanbul'a yakınlığı göz önüne alınarak arboretum için ayrılmış, çeşitli tarihlerde alanı artırılmış ve bugün 296 Ha. bir alanı kapsamaktadır.
  
• 
  Atatürk Arboretumu adını 1981 yılında Atatürk'ün 100. doğum yılı kutlamaları sırasında alan arboretumun ilk amacı başta İ.Ü. Orman Fakültesi öğretim üyeleri ile öğrencileri olmak üzere Orman Bakanlığı bünyesindeki ilgili kuruluşlar ile orman mühendisleri, peyzaj mimarları, diğer fakülteler ile araştırma kurumlarının, yerli ve yabancı bilim adamlarının, doğa severlerin yapacakları incelemelere, bilimsel araştırmalara her yönü ile açık bir canlı laboratuvar olarak hizmet vermektir.
  
  450 Türü kapsayan floristik zenginliğiyle yerli ve yabancı pek çok botanikçinin ilgisini çekmiş bulunan ve tarihi bir öneme sahip olan Belgrad Ormanı'nın bir parçası üzerinde kurulan Atatürk Arboretumu, doğal bitki zenginliğine ve topoğrafik açıdan son derece güzel bir konuma sahiptir. Ayrıca kurulduğu tarihten bugüne kadar dünyanın değişik ülkelerinden ve ülkemizin diğer bölgelerinden çeşitli yollarla toplanan bitki taksonu sayısı 2000 civarındadır.
  
  Sınırları içinde Osmanlı İmparatorluğu döneminde yapılan Kirazlıbent ile 1916 yılında Neşet Hoca tarafından kurulan Türkiye'nin ilk fidanlığını barındıran Atatürk Arboretumu yeryüzündeki diğer arboretum ve botanik bahçeleriyle tohum ve fidan temini konusunda iyi bir işbirliği içerisindedir.
  
  Orman Genel Müdürlüğü İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü'nün Bahçeköy Orman İşletme Müdürlüğü'ne bağlı bir işletme şefliği olan arboretum, bir danışma kurulu tarafından idare edilmektedir. Danışma kurulunda bilimsel otorite İ.Ü. Orman Fakültesi'ne, idari otorite Orman Genel Müdürlüğü'ne aittir. Mülkiyet ve finans kaynağı yine Orman Genel Müdürlüğü'dür.
  
  Atatürk Arboretumu kurulurken ülkemizin doğal yetişen meşe taksonlarının çokluğu ve Belgrad Ormanı'nın meşenin yetişmesi için oldukça uygun koşullara sahip olduğu göz önüne alınarak, meşe ve onun bağlı bulunduğu Fagaceae Familyası ağırlıklı bir arboretum olması planlanmıştır.Meşe yeryüzünde 400 tür ile yayılışını yapan, ormancılık açısından son derece kıymetli bir cinstir ve ülkemizde 18 türü doğal olarak yetişmektedir. Son 12 yıldır çeşitli ülkelerdeki arboretumlar, bazı kurum ve kişilerle yapılan işbirliği sonucunda elde edilen tohumlar ekilmiş ve bugün yaklaşık 100 değişik tür meşe fidanı yetiştirilmiştir. Dikim çağına gelen bu meşeler için Danışma Kurulu kararıyla 15.Parsel ayrılmış ve saha temizliği yapılarak, dikimler başlamıştır. Bu koleksiyon tamamlandığında ülkemizde özellikle eksotik meşelerin adaptasyonu konusunda önemli bilgiler elde edilebilecektir. Arzu edilen, 35-40 yıl sonra meşe türleri konusunda çalışma yapmak isteyen bilim adamlarının ilk aklına gelecek yerin Atatürk Arboretumu olmasıdır.