Orman Ürünlerine Farklı Bir Bakış - FSC ve SFI

• Günlük hayatımızda farkında olmadan sürekli olarak orman ürünleri kullanıyoruz. Yapılan araştırmalar günümüzde kişi başına düşen günlük ortalama ağaç tüketiminin 1,5 kg. olduğunu, kuzey ülkelerinde daha çok kâğıt hamuru, kâğıt ve kâğıt ürünleri şeklinde olan bu tüketimin güney ülkelerinde gidildiğinde daha çok yakıt amaçlı kullanıma dönüştüğünü gösteriyor.

  Bunun yanında ormanlardan elde edilen ahşap çoğunlukla mobilya üretiminde kullanılıyor. Orman ürünlerini evlerimizde kullanmayı engellememiz mümkün gözükmese de, tüketim sürecinde belli bir duyarlılığa ve bilince sahip olmamız mümkün. Dünya üzerinde ormanlarımızın sayısı ve kalitesi azalmaya yüz tutarken ‘bu doğal hazineleri hem çevresel açıdan korumak hem de ekonomiye katkı sağlamak mümkün’ diyen bazı kuruluşlar da var. Gelecek nesillere güzel bir doğa yanında faydalanabilecekleri kaynaklar da bırakmanın öneminin altını çizen bu kuruluşlardan iki örneğe bir göz atalım isterseniz. Bunlar; FSC (Orman Yönetim Konseyi) ve SFI-Sustainable Forestry Initiative (Sürdürülebilir Ormancılık Girişimi).
  
  FSC-The Forest Stewardship Council (Orman Yönetim Konseyi)
  
  
  
  1990 yılında Kaliforniya’da bir araya gelen orman ürünleri üreticileri, dağıtıcıları, kullanıcıları ve çevre ve insan hakları konusunda çalışan sivil toplum kuruluşları sorumlu ve sürdürülebilir bir orman yönetimi için bir girişim başlattılar. Üyelik tabanına dayalı, kar amacı gütmeyen uluslararası bir kuruluş olan FSC (Orman Yönetim Konseyi) orman yönetim sistemlerinin yaygınlaştırılmasını ve insanların bir araya gelerek kötü orman politikalarının engellenmesi için çalışmasını ilke edinen bir kuruluş olarak ortaya çıktı.
  
• 
  Zamanla Merkezi Bonn’da ve Asya, Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika’da bölge temsilcilikleri olan uluslararası bir kuruluş haline geldi. FSC’nin amaçlarını ve temel çalışma şeklini kısaca şu maddelerle özetleyebiliriz:
  
  • FSC dünyadaki tüm ormanların en uygun şekilde yönetilmesini ve bu uygulamaların uluslararası anlamda yaygınlaşmasını amaçlayan bir paydaşlar sistemidir.
  • Bu amaca ulaşmak için uluslararası standartlar belirlenmiştir.
  • Belirlenen FSC standartlarına uygunluk sertifikalarını vermek üzere farklı kurumlara yetki verilmiştir.
  • Dünya üzerinde doğru orman yönetimiyle elde edilen ürünler FSC logosuyla tanınırlar.
  • FSC pazarlama programları ve bilgi sağlama hizmetleriyle doğru orman yönetimi uygulamalarının yaygınlaştırılması için hizmet verir.
  • Geçtiğimiz 13 yılda 70 ülkede 90 milyon hektardan fazla alanda FSC standartlarına uygun üretim yapılmıştır. FSC 45 ülkede bulunan ulusal örgütleri kanlıyla çalışmalarını sürdürmektedir.
  
  FSC-The Forest Stewardship Council (Orman Yönetim Konseyi) dünya ormanlarının hem çevresel koşullara uygun hem de sosyal ve ekonomik açılardan topluma fayda sağlayıcı bir şekilde yönetilmesi gerekliliğini savunmayı kendine misyon edinmiştir.
  
  Çevresel koşullara uygun orman yönetiminin amacı kereste ve kereste dışı orman ürünlerinin ormanın biyolojik çeşitliliğine, verimliliğine ve ekolojik süreçlerine zarar vermeden elde edilmesidir.
  
  Sosyal açıdan fayda sağlayan orman yönetiminin amacı yerel halkın ve toplumun uzun vadede orman ve orman ürünlerinden fayda sağlayacağı, ancak bu kaynakların sürdürülebilir kullanımını destekleyen uzun dönemli yönetim planlarına da katılımda bulunacağı sistemlerin kurulmasıdır.
  
  Ekonomik açıdan fayda sağlayan orman yönetiminin amacı ormanlara yönelik her türlü müdahalenin, içinde bulunduğu ekosistemi ve toplumun dengesini bozmayacak derecede kar amacı güdülerek yapılmasıdır.
  
• 
  FSC’nin Sağladığı Faydalar
  Uluslararası bir organizasyon olan FSC orman konusunda değişik paydaşları bir araya getirerek sorumlu orman yönetimi sistemini oluşturmayı ilke edinmiştir. Demokratik ve şeffaf bir kuruluş olması dolayısıyla;
  
  • Uluslararası tanınırlığı sayesinde ulusal birer hazine olan ormanların riske atılmadan uygun orman yönetimi altına alınmasını sağlar.
  • FSC sertifikalı ürünlerin yeni ve orman yönetimi konusunda duyarlı yeni piyasalara ulaşma şanslarını ortaya koyar.
  • Sorumlu orman yönetimi konusunda çalışmalar yapan orman çalışanları, faydalanıcıları, orman ürünleri üretimi yapan şirketler, sosyal ve çevre konulu çalışmalar yapan STK’lar gibi pek çok tarafın bir araya getirilmesini sağlar.
  • Gelecek nesillerin ormanlardan daha fazla faydalanabilmesi için çalışmalar yapar.
  • Orman yönetiminin önemini ortaya koyar ve gelecekte daha da geliştirilebilecek bir konu olduğunun altını çizer.
  • Yerel halkın ve orman çalışanlarının haklarının korunmasına yardımcı olur.
  • Ulusal hazine sayılan orman arazilerinin ve tehlike altındaki vahşi hayatın korunması için gerekli önlemlerin alınmasını sağlamak için çalışır.
  • FSC sertifikalı ürünlerin yasal ve iyi orman yönetimi yapılmış alanlardan gelmiş olmasının avantajının ortaya konulmasını sağlar.
  • İyi orman yönetimi için yerel, ulusal ve uluslararası bazda devlet desteği alınmasını kolaylaştırır.
  
  Sertifikalandırma
  FSC sertifikalandırması FSC tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar tarafından yapılır. FSC kendisi sertifika vermez ve bu yolla bağımsızlığını, belirlenmiş standartlarını ve bu yolda yapmış olduğu çalışmaların özerkliğini korumaya çalışır. FSC yetkilendirdiği kuruluşlardan aylık olarak güncellenmiş sertifika listelerini alır. İki tür sertifikalandırma sistemi mevcuttur:
  
• 
  Orman Yönetimi Sertifikası (Forest Management (FM) Certificate)
  FSC tarafından yetkilendirilmiş bağımsız denetim birimleri tarafından gerçekleştirilen ve üretim yapılan orman alanlarının uluslararası anlaşmayla belirlenmiş bulunan ‘FSC Sorumlu Orman Yönetimi Prensipleri’ne uygun olup olmadığının denetlenmesine dayanan sistemdir. Bir orman işletmesi, ürünleri için FSC sertifikası almaya hak kazandıktan sonra, aynı zamanda emanet zinciri sertifikasyonunun (Chain of Custody (COC) Certificate) da bir parçası olmaya hak kazanır.
  
  
  
  
  Emanet Zinciri Sertifikası (Chain of Custody (COC) Certificate)
  Emanet Zinciri Sertifikası (COC), FSC sertifikalı ürünler için garanti temin eden bir sistemdir. Emanet zinciri, hammaddeden tüketiciye ulaşan son mamule kadar geçen süreçte işleme, mamul haline getirme, nakliyat ve dağıtım gibi işlemlerin sorumlu orman politikası kuralları çerçevesinde yürütüldüğünün garantisidir. Tüketici açısından FSC, ürünün orijini hakkında garanti sağlarken COC da doğru ürünün doğru yollardan teslimini teminat altına alır.
  
  Neden FSC?
  
  Dünya Ticaret Kurumu (WTO) FSC sertifikasyonu alan kuruluşların yaptıkları ticarete destek vermekte ve uluslararası anlamda yaygınlaştırılmasını desteklemektedir.
  
  FSC yerel halkın kendi topraklarını, bölgelerini ve kaynaklarını koruma ve kullanmada birincil önceliği olduğunun altını çizmektedir. Bu kaynakların kullanılmasında yasal anlamda da en önde yer almaları için çalışmalar yapar.
  
  FSC aynı zamanda genetiğiyle oynanmış ağaç türlerinin yetiştirilmesine karşı çıkar ve bunların gelecekte mevcut türler üzerinde yaratacağı tehlikenin çok büyük boyutta olacağını belirtir.
  
  FSC sertifikasyon verdiği kurum ve kuruluşları her yıl denetler. Beklenen koşulların tam olarak yerine getirilmediği durumlarda uyarı ve düzeltme mekanizmaları devreye girer (CAR-Corrective Action Requests), sorunun devam etmesi durumunda sertifikasyonun iptali yoluna kadar gidilir.
  
  
• 
  Dünya mobilya ürünlerine olan talebin sürekli artış göstermesi sonucu kereste dışı hammaddeler kullanılarak üretilen ürünler de ortay çıkmıştır. FSC sertifikalı kereste ve kereste dışı ürünler belli oranlarda kullanılarak üretilen mobilyalarda ‘FSC Karışık Kaynak’ etiketleri kullanılmaktadır. Bu şekilde sertifikalı ve sertifikasız hammaddeyi bir arada kullanan firmalar etiketlerinde FSC orijinli ürün yüzdesini belirtmek suretiyle piyasada ürün farklılaştırma yoluna gidebilmekte ve gelecekte bu tür ürünlerin daha çok tercih edilmesi için üretici ve tüketiciler bilinçlendirilmektedir
  
  
  
  SFI-Sustainable Forestry Initiative (Sürdürülebilir Ormancılık Girişimi)
  
  Merkezi Kanada’da bulunan SFI-Sustainable Forestry Initiative (Sürdürülebilir Ormancılık Girişimi) programı sorumlu çevresel yaklaşımla akılcı ticareti bir araya getiren bir oluşumdur.
  
  SFI programı, orman ürünleri üreticilerinin bir yandan sürdürülebilir ormancılık ilkelerine göre üretim yaparken bir yandan da uzun vadeli ve kalıcı kar elde etmelerine olanak tanır.
  
  1 Ocak 2007 tarihinden itibaren tamamen bağımsız bir kuruluş haline gelen SFI’de ürünler iki sınıf altında etiketlenmektedir:
  
  
  1. İçerik Yüzdesine Göre Etiketleme
  Bu SFI programında ürünün içindeki gerçek kereste oranına göre etiketleme yapılır. 4 farklı etiketleme sistemi bulunmaktadır:
  
  %100 Sertifikalı İçerik Etiketi
  Mobilya üreticilerinin bu etiketi kullanabilmeleri için kullandıkları hammaddenin tamamının SFI standartlarına (SFIS) ya da Kanada Standartlar Birliği (Canadian Standards Association’s (CSA) CAN/CSA-Z809) standartlarına uygun olarak üretildiğini kanıtlamaları gerekmektedir.
  
  %X Sertifikalı İçerik Etiketi
  Bu etiket için üreticilerinin kullandıkları SFI ya da CSA standartlarına sahip hammaddenin oranını belirtmeleri gerekmektedir.
  
• 
  Hacme Bağlı Etiket
  Bu etiket için üretimde kullanılan hammaddelerin ne kadarlık hacminin sorumlu orman yönetimi yapılan ormanlardan sağlandığını ne kadarının da sertifikalı olmayan ürünlerden elde edildiğinin belirtilmesi gerekmektedir.
  
  %100 İyileştirilmiş Kereste Etiketi
  Bu etiket için üretici mamullerinde kullandığı hammaddenin %100’lük kısmının iyileştirilmiş/kurtarılmış/geri kazanılmış ormanlardan elde edildiğini kanıtlamak durumundadır.
  
  2. Hammadde Kaynağına Göre Etiketleme
  Kullandıkları hammaddenin en az 2/3’sini SFI standartlarına göre yönetilen orman alanlarından temin ettiklerini kanıtlayan program katılımcıları ‘Hammadde Kaynağı Etiketleme’ sistemine dâhil olurlar.
  
  Peki bizler ne yapabiliriz? Ülkemiz henüz bu tür orman politikalarının uygulanamadığı ve kereste sertifikasyonunun söz konusu bile olmadığı bir ülke değil mi? Ama karamsarlığa kapılıp hiçbir şey yapmadan oturmanın gelecek nesillere faydası olmayacak. Pek çok konunun hem devlet politikaları hem de bireysel çabalarla birlikte sonuca ulaşabildiğini akıldan çıkarmamak gerekiyor. İnsanların geçim kaynaklarını ellerinden almadan, onlara doğadan uzun vadeli maddi ve manevi kazanç sağlamanın yollarının anlatılması gerekiyor. Kısacası insanoğlu artık üretim, tüketim ve ticaret olmadan yaşayamaz olduğuna ve uluslararası pek çok ilişki de bu şekilde kurgulandığına göre artık mevcut kaynakları akılcı kullanmanın yollarını bulmalıyız. Bunun başaran ve sürdürülebilir orman ürünlerini ülke milli gelirinin en önemli kalemi yapan ve bu yolla doğaya da zarar vermeyen ülkelerden biri olmak istemez miydiniz? Dünyada pek çok ünlü isim sorumlu çevre ve orman politikaları için gönüllü destek veriyor. Sizin ünlü olmanıza gerek yok. Bu konularda çalışan ulusal ve uluslararası sivil toplum kuruluşlarına üye olarak, onlara hem maddi hem de gönüllülük desteği vererek bir şeylerin ucundan tutmak mümkün.
  
  Sibel Sesigür
  Projeevi Kooperatifi