Daha istikrarlı bir dünya için iklim riskleriyle mücadele şart

• 2025 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi’ne göre, yoksulların yüzde 80’i iklim risklerine açık bölgelerde yaşıyor

  Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) ile Oxford Üniversitesi’ndeki Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme Girişimi (OPHI) tarafından hazırlanan ‘Üst Üste Binen Güçlükler: Yoksulluk ve İklim Tehlikeleri’ başlıklı 2025 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi (ÇBYE) raporu yayınlandı. Brezilya’da düzenlenecek COP30 (Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı) İklim Zirvesi öncesinde yayınlanan rapor, iklim krizinin küresel yoksulluğu nasıl yeniden şekillendirdiğine dair yeni kanıtlar sunuyor. İklim tehlikesi verilerini çok boyutlu yoksulluk verileriyle ilk kez örtüştüren rapor, yoksulluğun artık yalnızca sosyo-ekonomik bir mesele olmadığını; gezegenin üzerindeki baskılar ve istikrarsızlıklarla derinden bağlantılı bir olgu haline geldiğini ortaya koyuyor. İklim risklerine maruz kalmak, yoksulluk içindeki insanların günlük yaşamlarını daha da zorlaştırarak dezavantajları pekiştiriyor.
  
  Duraklayan kalkınma süreci yeniden canlandırılmalı
  Rapora göre sağlık, eğitim ve yaşam standartları alanlarında derin çok boyutlu yoksulluk yaşayan kişilerden 651 milyonu iki veya daha fazla, 309 milyonu ise üç ya da dört iklim tehlikesiyle aynı anda karşı karşıya. UNDP Başkan Vekili Haoliang Xu, “Yeni araştırmamız, küresel yoksulluğu azaltmak ve herkes için daha istikrarlı bir dünya kurmak istiyorsak, yaklaşık 900 milyon yoksul insanın yaşamını tehdit eden iklim riskleriyle mücadele etmemiz gerektiğini açıkça gösteriyor” diyerek şöyle devam etti: “Liderler önümüzdeki ay Brezilya’da yapılacak COP30 İklim Konferansı’nda bir araya geldiğinde, ulusal iklim taahhütleri, dünyanın en yoksul insanlarını geride bırakma riski taşıyan duraklayan kalkınma sürecini yeniden canlandırmalı.”
  
  İklim krizi ile yoksulluğun kesiştiği yerleri gösteriyor
  Raporun bulguları, yoksul insanların dünyanın dört bir yanında genellikle tekil değil, birden fazla çevresel tehditle eş zamanlı olarak karşı karşıya kaldığını ortaya koyuyor. İklim tehlikesine maruz kalan 887 milyon yoksul insanın 651 milyonu iki veya daha fazla iklim riskiyle karşı karşıya. 309 milyon yoksul birey üç veya dört riskin kesiştiği bölgelerde yaşıyor. Bu kişiler, sınırlı kaynakları ve zayıf sosyal koruma sistemleri nedeniyle ‘Üçlü veya dörtlü bir yük’ taşıyor. Yoksul bireyleri en yaygın biçimde etkileyen riskler aşırı sıcaklar (608 milyon kişi) ve hava kirliliği (577 milyon kişi). 465 milyon kişi sel riski taşıyan bölgelerde, 207 milyon kişi ise kuraklıktan etkilenen alanlarda yaşıyor. Raporun eş yazarı ve Oxford Yoksulluk ve İnsani Gelişme Girişimi Direktörü Sabina Alkire, “Bu rapor, iklim krizi ile yoksulluğun nerelerde kesiştiğini gösteriyor. Gezegenin en fazla baskı altında olduğu yerleri ve insanların iklimin yarattığı ek yüklerle karşılaştığı alanları anlamak, insanı merkeze alan, birbirini güçlendiren kalkınma stratejileri oluşturmak açısından kritik öneme sahip” diye konuştu.
  
  Coğrafi ve ekonomik yoğunlaşma noktaları
  Araştırmanın ortaya koyduğu verilere göre; iklim tehlikelerine açık olma yoğunluğu, bölgeler ve gelir grupları arasında eşit değil:
  -Güney Asya ve Sahra Altı Afrika, bu çakışan güçlüklerin küresel merkezleri olarak öne çıkıyor. İklim riski altındaki bölgelerde yaşayan yoksul nüfusun en büyük bölümü bu iki bölgede yer alıyor: Güney Asya’da 380, Sahra Altı Afrika’da 344 milyon kişi.
  Güney Asya’da durum neredeyse evrensel: Bölgede yaşayan yoksul nüfusun yüzde 99.1’i bir veya daha fazla iklim şokuna maruz (380 milyon kişi), yüzde 91.6’sı ise iki veya daha fazla riskle karşı karşıya (351 milyon kişi). Yoksulluğun azaltılmasında kaydedilen ilerlemelere rağmen, bölgenin iklim eylemini hızlandırması gerekiyor.
  Alt-orta gelirli ülkeler hem toplam sayı hem de oran açısından iklim tehlikelerine en fazla maruz kalan yoksul nüfusa sahip. Bu ülkelerde 548 milyon yoksul insanın en az bir iklim tehlikesine maruz kalacağı tahmin edilirken - ki bu sayı dünyada herhangi bir iklim tehlikesine maruz kalan yoksul insanların yüzde 61.8’ini temsil ediyor, 470 milyondan fazlası iki veya daha fazla riskle aynı anda karşı karşıya.
  
  Türkiye için hesaplanamadı
  UNDP İnsani Gelişme Raporu Ofisi Direktörü Pedro Conceição, “Belirlenen yük yalnızca bugüne değil, geleceğe de uzanıyor,” dedi. Sıcaklık projeksiyon verileri, çok boyutlu yoksulluğun en yüksek olduğu ülkelerin, yüzyılın sonuna kadar sıcaklıklardaki en büyük artışları yaşayacağını gösteriyor. Bu bulgular, iklim kaynaklı tehlikelerin eşit olmayan yükünü taşıyan yoksul topluluklar için küresel ölçekte acil eylem gereğini vurguluyor. Bu kesişen risklerle mücadele, farkındalıktan eyleme geçmeyi; iklime dayanıklı yoksulluğu azaltma stratejilerinin güçlendirilmesini, yerel uyum kapasitesinin artırılmasını ve uluslararası dayanışma ile finansal işbirliği mekanizmalarının ölçeklendirilmesini zorunlu kılıyor.
  Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi veri eksikliği nedeniyle Türkiye için hesaplanamadığından, 2025 Küresel Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi raporuna Türkiye dahil edilemedi.