Havai fişekler olmadan yaşamak mümkün

• Havai fişeklerin doğaya yaydığı tehlikeli kimyasallar, hem havayı, toprağı ve suyu kirleterek ekosisteme zarar veriyor hem de bu eğlencenin sürdürülebilir olmadığını gösteriyor.

  New York'ta gerçekleştirilen havai fişek gösterilerinin ardından ortaya çıkan hava kirleticileri, Kanada'da meydana gelen büyük orman yangınlarının yol açtığı kirlilik seviyesini bile aştı. New York Üniversitesi Langone Tıp Merkezi ile New York Üniversitesi Tıp Fakültesi tarafından yapılan ve Journal of Exposure Science & Environmental Epidemiology dergisinde bir çalışma yayınlandı. Buna göre, ortalama günlük ince parçacık konsantrasyonu metreküp başına 15 mikrogram olan New York'ta, Kanada'daki orman yangınları sırasında bu sayı 460 mikrograma kadar çıkmışken, havai fişek gösterisi sonrasında metreküp başına 3 bin mikrograma ulaştı. Diğer büyük şehirlerde de benzer sonuçlar elde edildi. Boston, Philadelphia ve Washington DC'deki hava kirletici seviyeleri de havai fişek gösterileri sonrasında önemli bir artış gösterdi. Kirletici düzeyleri, bu şehirlerde 3 ile 12 saat arasında yükseldikten sonra normal seviyelere döndü.
  
  Hücre ölümlerine yol açabilir
  Araştırma ekibi, havai fişeklerin patlatıldığı bölgelerden alınan su örneklerinde kurşun, nikel ve antimon gibi metallerin seviyelerinde iki kat artış tespit etti. Bu metaller, havai fişeklere canlı renk vermek için kullanılıyor. Daha önce fare ve insan dokusu kullanılarak yapılan deneylere atıfta bulunan bilim insanları, akciğerlerin bu tür emisyonlara maruz kalmasının hücrelere zarar verebileceği ve hatta hücre ölümlerine yol açabilecek oksidasyona neden olabileceği konusunda uyarıda bulundu. Bursa Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Çevre Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Efsun Dindar, havai fişek gösterilerinin sevinç ve kutlama amacıyla yapıldığını ancak bu gösterilerin içinde barındırdığı çok sayıda kimyasal ve ağır metalin atmosfere yayılmasıyla çevre ve insan sağlığına ciddi zararlar verdiğini belirtti.
  
  Tarım arazilerinde kirliliğe yol açabilir
  Havai fişeklerin içinde bulunan baryum, stronsiyum, potasyum nitrat ve kükürt gibi kimyasalların toksik olduğunu ve çevrede birikerek zararlı etkiler yarattığını ifade eden Efsun Dindar, bu kimyasalların toprakta ve suda yıllarca kalabileceğini vurguladı. "Ağır metaller biyolojik olarak bozunmaz ve ekosistemde birikir" diyen Dindar, bu kimyasalların su veya rüzgâr aracılığıyla geniş alanlara yayılabileceğini ve tarım arazileri ile su kaynaklarında kirliliğe neden olabileceğini belirtti. Dindar; “Bu durum, gıda zincirine olumsuz etkiler yaratabilir. Havai fişek gösterileri sonrasında yere düşen kalıntıların içinde bulunan kimyasallar bozulmadan uzun süre toprakta ve suda kalabilir. Bu durum tarım faaliyetlerinin yapıldığı alanlar yakınında tekrarlandığında toprağın verimliliği kaybolabilir. Yağışlarla birlikte bu ağır metaller yeraltı sularına karışabilir ve daha geniş alanlarda kirliliğe yol açabilir” diye konuştu.
  
  Göç yolundaki hayvanlar olumsuz etkileniyor
  Havai fişeklerin patlatılması sırasında ortaya çıkan duman ve is bulutu, hava kirliliği yaratırken, aynı zamanda tuhaf bir gaz kokusunun yayılmasına da neden oluyor. Bu durumun hava kirliliği açısından dengeyi bozan bir faaliyet olduğunu belirten Efsun Dindar, havai fişeklerin bir taraftan havayı kirlettiğini, bir taraftan da gürültü ve ışık kirliliğine sebep olduğunu ifade etti. Özellikle kuşların bu tür gösteriler sırasında strese girdiğini, hatta ölümlerine neden olabileceğini belirten Dindar, “Kuşlar ve diğer hayvanlar, havai fişeklerin patlaması sırasında panikleyerek çevredeki objelere çarpabiliyor veya göç yolunda olan hayvanlar olumsuz etkilenebiliyor. Havai fişeklerin patlatılması sırasında küçük kıvılcımlar halinde aşağıya düşen parçalar, ormanlık alanlarda yangınlara sebep olabiliyor. Ayrıca havai fişeklerin düzgün patlatılamadığı durumlarda ağaçlar, evler ve elektrik telleri tutuşarak yangınlara yol açabilir” diye konuştu.
  
  Solunum yolu hastalıklarını tetikleyebiliyor
  Havai fişek gösterilerinin çevresel açıdan hoş olmayan sonuçlar doğurduğunu vurgulayan Efsun Dindar, bu gösterilere yakın bir mesafede bulunulması halinde solunum yollarında sıkıntılar yaşanabileceğini belirtti. Dindar, havai fişeklerden çıkan dumanın astım, bronşit gibi solunum yolu hastalıklarını tetikleyebileceğini ve bu durumun insan sağlığı üzerinde ciddi etkiler yaratabileceğini söyledi. Ayrıca gürültü kirliliğinin strese, işitme kaybına ve uykusuzluğa neden olabileceğine dikkat çekti. Dindar, havai fişeklerin çok yüksek sıcaklıkta patlaması sebebiyle, yakınında bulunan kişilerin yanıklarla karşılaşabileceğini de dile getirdi.
  
  Bilinçlendirme çalışmaları yapılmalı
  Havai fişek kullanımının çevre ve insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri hakkında bilinçlendirme çalışmaları yapılması gerektiğini ifade eden Efsun Dindar, havai fişek kullanımının kısıtlanması için sıkı düzenlemeler ve yasaklamaların hayata geçirilebileceğini belirtti. Lazer, ışık ve drone gösterilerinin, havai fişeklerin yerini alabilecek alternatifler arasında olduğunu vurgulayan Dindar, bu yöntemlerin hem kimyasal yayılmasına neden olmadığını hem de insan sağlığını tehdit etmediğini sözlerine ekledi.
  Kaynak: AA