El Niño ve Ekonomik Boyutu

• Uzun vadeli iklim tahminleri, turizm, tarım, ulaşım, tekstil, ekonomi ve kışla mücadele başta olmak üzere birçok sektör için önemlidir. Bu nedenle bu günlerde okyanus suyu sıcaklıklarının ısınmasıyla yavaş yavaş ortaya çıkan El Nino, önümüzdeki aylardaki hava durumu üzerinde baskın bir etki yaratacağı için çok önemlidir.

  Tabi ki bu tür tahminleri kullanmasını bilmek gerekir. Bunun için El Nino’yu, onun uzun vadeli iklim tahminleri ve ekonomi üzerinde ki etkilerini anlatmam gerekir.
  
  Bilimsel yöntemlerle yapılan iklim tahminleri, günlük hava tahminlerinden farklıdır. Onlar sıcaklık ve yağış gibi iklim elemanlarının 30 yıllık ortalamalarının üzerinde veya altında olup olmayacağını söyler. Burada sözü gecen 30 yıllık ortalama, yani mevsim normali şu an 1971–2000 yılları arasındaki süreyi gösterir. Gerçekte ise “mevsim normali” gibi gözlenmiş bir hava yoktur. Bunlar iklim tahminlerinde sadece kıyas için kullanılırlar.
  
  Buna bağlı olarak, 2007 yılının El Nino nedeniyle çok sıcak ve 2006-2007 kışında yağışların mevsim normallerinin altında olması nedeniyle kurak geçeceğini söylemiştim. 2006-2007 kışında Dünya El Nino’dan etkilenmiş ve kuzey yarım kürede Japonya’dan Kanada’ya kadar her ülkede her dinden halkın yağmur duasına çıktığına şahit olmuştuk. El Nino ile La Nina arasındaki geçiş döneminde ise geçtiğimiz kış aylarında olduğu gibi Dünyada genellikle normal yağış görülmektedir.
  
  Gerçekte El-Niño, Güney Amerika’da Peru kıyılarından Pasifik Okyanusu’nun içlerine doğru yönelmiş masum bir ılık su akıntısıdır. Her yıl Noel civarında ağaç dallarını ve yapraklarını yüzdürerek bölgeye taşır. Bu su akıntısı birkaç hafta veya birkaç ay sürer. El-Niño bölgedeki nehirlerin tatlı suları ile karıştığından okyanusun sularından daha az tuzlu ve daha sıcaktır.
  
  Niño, kelime anlamıyla İspanyolca “çocuk” demektir. El ise, Arapça’dan İspanyolca’ya geçmiştir ve İngilizce’de isimden önce kullanılan ve nitelediği ismi belirleyen “the” kelimesine karşılık gelir. Kısacası El-Niño, Hz. İsa’nın doğumundan sonraki bebek, İsa’ya atıfta bulunan “özel çocuk” veya “o erkek çocuk”tur. Yerli balıkçıların okyanus akıntısını bu şekilde isimlendirmesinin nedeni, bu olayın Noel günlerinde meydana gelmesidir. Günümüzde bizim bildiğimiz El Niño ise, 2 ila 7 yılda bir ortaya çıkarak alışılmışın dışında meteorolojik ve ekolojik olaylara yol açan, çok sıcak ve kuvvetli bir su akıntısıdır.
  
• 
  Bu tropikal enlemlerdeki su yüzey sıcaklıklarının soğuk olduğu, diğer bir deyişle su yüzey sıcaklıklarının mevsim normallerinin altında olduğu yıllara ise “La Nina” adı verilir. La Nina da, “kız çocuğu” veya “kız kardeş”tir. El Niño’nun okunuşu, “El Ninyo”, La Niña’nın okunuşu, “La Ninya”dır. Kısacası, ENSO’nun (El Niño/ Güneyli Salınımları) sıcak devresi El Niño olarak adlandırılırken, soğuk devresi de La Niña olarak adlandırılır.
  
  Pasifik Okyanusu’nun bu kısmı, Güney Amerika kıtasının batı kıyılarından kuzeye doğru yönelmiş Humboldt adı verilen soğuk bir su akıntısının etkisi altındadır. Bu akıntı büyük miktarda besin maddesi ve besleyici tuz içermektedir. Planktonlar ve dolayısı ile balıklar okyanusun bu kısmında çok kolay bir şekilde üremekte ve büyümektedir. Bu balıklar El Nino gibi alışık olduklarından çok daha sıcak bir su ile karşılaşınca büyük bir felakete uğrarlar. Balıkların gıdası olan planktonlar hızla değişen bu su çevresine uyum sağlayamayarak kitleler halinde ölürler. Böylece, El Nino yıllarında sardalyeler, planktonlar ve kuşlar yığınlar halinde ölür ve cesetleri su yüzeyinde yüzmeye başlar. Deniz yüzeyinde ki bu cesetler çürür ve büyük miktarda hidrojen sülfit açığa çıkarırlar. Bu gaz, su yüzeyinde kalır ve bu bölgede dolaşan gemilerin boyalarını karartarak lekeler meydana getirir. Bu olay “Callao Ressamı” olarak adlandırılır. Callao, Peru’nun başkenti Lima civarında bölgenin en büyük limanıdır.
  
  Normal zamanlarda kuzey Peru açığındaki deniz yüzeyi, çoğunluğu sardalye türü olmak üzere, balıkçılık bakımından dünyanın en iyi alanıdır. El-Nino yılları, bu bölgedeki sardalye avında ve dolayısı ile balık unu üretiminde büyük düşüşlere (Türkiye’de ise büyük artışlara) neden olur. Bu bölgede üretilen balık unu dünya piyasasına sığır ve kümes hayvanları için besin maddesi olarak sunulmaktadır. El Nino nedeniyle bu besin maddesi piyasaya sunulamayınca, ABD’de protein kaynağı olarak büyük miktarda Amerikan soya fasulyesi kullanılmaya başlanır. Bu durum Japonya’yı çok kötü bir şekilde etkiler ve soya fasulyesinden yapılan soya peynirinin fiyatı astronomik miktarlarda artar.
  
  Bu kardeşler, bölgede birçok anormal hava olayına da neden olur. Örneğin, Güney Amerika kıyılarında yer alan çöllere yağmur yağmaya başlar ve çöllerde sellere neden olur. Bu seller de sivrisineklerin olağanüstü boyutta çoğalmasına ve bulaşıcı hastalıkların bölgede yayılmasına yol açar. El Niño’nun aksine La Niña yılları ise balıkçılık için uygun şartlar oluştururken, bölgede kuraklığa neden olduğundan bu sefer de çiftçiler büyük ekonomik kayıplara uğrarlar. Dolayısıyla bu tür ekonomik kayıpları en aza indirgemek için El Niño ve La Niña yıllarının önceden tahmin edilmesi büyük önem taşır.
  
  El Niño ve La Niña olayları, dünyanın herhangi bir bölgesinde meydana gelen iklimsel değişimlerin hayatımızda ne denli etkili olabileceğinin en önemli kanıtlarındandır. Bu iki kardeşin ileriki yıllarda küresel iklim değişikliğiyle birlikte nasıl değişeceği şu an bizim için en ilgi çekici ve bir o kadar da tedirgin edici konudur.