Mevsim Bahardı, Catbond’lar Vardı...

• Seher yıldızının doğuşunu izlemeyen var mı? Sizi bekleyen pırıltılı bir tektaş yüzük gibidir. Her gece sabaha karşı güneş doğmadan sizi sabırla beklemiş bu sadık hediyeyi yıllardır kaçırdığınıza yanabilirsiniz.
  

  Tıpkı sıradan ve doğal bir hakmış gibi her gün bize verilen birçok başka hediyeye de naz yapıp burun kıvırdığımızda ağır ağır kaçırdıklarımız gibi.
  
  Evet, hediyelerimiz hava, su, toprak, hayvan ve bitkilerdir.
  
  Hele bir de mevsim baharsa…
  
  Ümitler hala varsa…
  
  Gelgelelim paha biçilmez bir antika hatırat değerinde bize aktarılmış bu kıymetlerin sorumluluğundan kendini uzak hissetmek nasıl bir duygu olabilir?
  
  Peki bu duygu sizce, popüler deyişle sürdürülebilir mi?
  
  Sürdürülebilir kalkınma temasını esasen kuşaklararası kaynak kullanımının paylaştırılması problemi olarak algılayan tarafların konuyu tartışması çok daha gerçekçi, ahlaki ve hatta keyifli bir zeminde olabiliyor.
  
  Esas itibariyle önümüzdeki yakın dönemde çevresel determinantlar içinde önemli bir yer tutan doğal kaynaklardaki eksilme meselesi, ekonomi-politik açıdan dünyada yeni örgütlenme biçimlerini de gündeme getirmeye başlayacak gibi görünüyor.
  Siyasi arenada olup bitenin aslında bu çekirdek tema etrafında giderek artan oluşum sancıları olduğunu cesaretle söyleme ve bunu geniş halk kitleleri ile paylaşma zamanı artık geldi sanırım.
  
  Bu kapsamda iktisadi büyüme tahminleri yapmak kadar doğru ve etkili küçülme tahminleri yapmak da bir o kadar önemli olacak bu durumda. İlginç ve renkli bir dönem olacağı kesin. Tabii bir o kadar da bilgi çarpıtmasına müsait bir ortam.
  Hediyeleri çarçur edenlere ancak bazı rakamlar verebileceğiz.
  
• 
  Örneğin;
  İklim değişikliklerine dayalı küresel ısınmanın en önemli sonucu doğal afetlerin sayı ve ölçeğinde dikkat çeken artışlar olup doğal afetlerin önemli bir kısmı sigorta sektörü tarafından karşılanmaktadır.
  
  2005 yılında dünya genelinde bu kapsamdaki ekonomik kayıplar rekor kapanışla 228 milyar ABD $’a (Dünya Toplam GSMH’sinin % 0,5’i) ulaşmış, buna karşılık sigorta teminatı altındaki kayıplar ise 106 milyar ABD $ olarak hesap edilmektedir.
  
  
  
  
  
  Avrupa’da 1980-2006 yılları arasındaki doğal afetlerin yol açtığı zararların % 89’unun iklim değişliklerinden kaynaklandığı tahmin edilmektedir. Ortalama yıllık ekonomik kaybın 12 milyar Euro civarında olduğu Avrupa bölgesinde 80’li yıllarda doğal afet kayıplarının % 17’si sigorta teminatı altında iken bu oran bugün % 28 mertebesine ulaşmıştır.
  
  Dünya ölçeğinde söz konusu doğal afetlerin % 85’i fırtına, sel, dolu ve yüksek sıcaklık gibi iklimsel değişikliklerinden kaynaklanmakta olup bu oran Avrupa ölçeğinde % 91 seviyesindedir.
  
• 
  İklim değişikliği, sigorta sektöründe birçok alt branşı etkilemekte.
  
  Bunlara ilişkin risk ölçümlemesi ve doğru fiyatlama yapılması başlı başına bir mesele haline gelmiş durumda.
  Sigortacılar kaotik bir tablo sunan iklimsel parametreleri doğru analiz etmek için arazi planlamaları, olay senaryoları, risk haritaları, coğrafi bilgilendirme gibi çok almaşık teknikler kullanmaya başladılar.
  
  Bugün dünyanın küresel bir ekonomik kriz yaşama olasılığını tetikleyen türev finansal araçlara benzer birçok yatırım aracı da bu arada sigortacıların ilgi alanına girmeyi başardı ve risk transferlemesi amacıyla çok zekice birçok sentetik yatırım aracı tasarlanmaya başlandı.
  
  Bunların başında da catbond olarak bilinen (catastrophe bonds-felaket bonoları) gelmekte.
  
  Catbond’lar sigorta veya reasürans şirketinin doğal afet sigortası riskini kurumsal yatırımcılara bono olarak transfer ettikleri menkul kıymetler olarak tanımlanmakta.
  
  Örneğin Hudson körfezinde 15 Temmuz-15 Eylül arasında yaşanacak 3 ve üstü şiddetteki kasırgaların adet tahminleri bir opsiyon sözleşmesi olarak alınıp satılabilmektedir.
  
  Bu tip örnekler ilk bakışta adeta kumar oynar gibi konunun özünden uzaklaşıldığını düşündürtse ve biraz da İstanbul’un fethi sırasında aynı esnada meleklerin varlığını tartışan Bizans’lı yöneticileri hatırlatsa da büyük ve yaygın bir teminat havuzunun oluşturulması yönünde faydalı ve bilinçli organizasyonların kurulmasına hizmet edebilir.
  
  Sonuç olarak; iklim değişikliğinin gezegenimize özgü kaçınılmaz doğal döngüselliklerini sineye çektikten sonra geriye kalan ve insan eliyle oluşmuş bozulmalarını önlemek ve temizlemek amacıyla yapılabilecek ne varsa ve buna ne hizmet ediyorsa değil bugün hemen yapılmak durumunda artık.
  
  Bu kapsamda yapılabilecek tüm yatırımlar, yaratılacak tüm finansman olanakları ve her tür kolektif çaba en azından yüzyılımızın ikinci çeyreğinin daha az sancısız geçmesini sağlayacaktır.
  
  Belki o zaman, İzmir’de 70’li yıllarda, bir çocuk iken fuarda tam gece yarısı sahne almasını uzaktan sabırla beklediğimiz Zeki Müren’in söylediği şarkıları anneannemin terasına taşıyan aynı rüzgar o güzelim şarkıları benim çocuğuma da götürmeye devam eder..
  
  Mevsim baharken,ümitler varken…
  
  N. Rahmi Aksoy
  TSKB Mühendislik Bölümü Danışmanı