Mercan resifleri geri dönülemez bir noktada mı?

• Büyük Set Resifi, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle tarihinin en büyük yok oluş krizlerinden birini yaşıyor.

  Avustralya’daki Büyük Set Resifi (Great Barrier Reef), 2024 yılında şimdiye kadar kaydedilen en büyük ve en yıkıcı mercan beyazlaması olaylarından birine sahne oldu. University of Sydney tarafından yapılan araştırmaya göre, resifin güney kesimlerinde mercan kolonilerinin yüzde 40’ından fazlası geçen yıl içinde tamamen yok oldu. Bu olay, küresel ısınma kaynaklı okyanus sıcaklık artışlarının mercan resifleri üzerindeki etkisini bir kez daha gözler önüne sererken, bilim insanları sürecin hızlandığını ve geri dönülemez bir noktaya yaklaşılabileceğini belirtiyor.
  
  2024 mercan beyazlaması olayı: Büyük bir ekosistem çöküşü
  University of Sydney’den bir grup bilim insanı, Şubat-Temmuz 2024 arasında Büyük Set Resifi’nin güney kesiminde bulunan One Tree Adası’ndaki 462 mercan kolonisini inceledi. Çalışmanın sonuçları oldukça çarpıcı:
  • Resifin yüzde 44’ü tamamen öldü.
  • Bazı mercan türlerinde ölüm oranı yüzde 95’e kadar çıktı.
  • Beyazlamadan hiç etkilenmeyen mercan sayısı sadece 92 koloniyle sınırlı kaldı.
  Bu olay, 1998 yılından bu yana yaşanan yedinci, 2016’dan bu yana ise beşinci büyük mercan beyazlaması krizi olarak kaydedildi. Uzmanlara göre, bu ölçekte bir beyazlama ve kitlesel yok oluş daha önce kaydedilmemişti. Araştırmanın yazarlarından Maria Byrne, yaşanan kaybı ‘gerçekten yıkıcı’ olarak tanımlarken, “İklim değişikliği konusunda yıllardır uyarıda bulunuyoruz ama hâlâ etkili önlemler alınmıyor” ifadelerini kullandı. Diğer yazar Ana Vila Concejo ise bu çalışmanın, ‘politika yapıcılar ve çevreciler için bir uyanış çağrısı olması gerektiğini’ belirterek, mercan resiflerinin dayanıklılığının şimdiye kadar hiç olmadığı kadar büyük bir sınavdan geçtiğini vurguladı.
  
  Mercan beyazlaması nedir ve neden oluyor?
  Mercan beyazlaması, okyanus sıcaklıklarının artması sonucu mercanların simbiyotik olarak yaşadığı algleri (zooxanthellae) kaybetmesiyle meydana geliyor. Algler, mercanlara besin ve renk sağlıyor; bu nedenle alglerin kaybı, mercanların beyazlaşmasına ve zamanla ölmelerine neden oluyor. Mercan beyazlaması tek başına ölüm anlamına gelmese de, artan sıcaklıklarla birlikte daha sık ve daha şiddetli hale gelmesi, mercanların toparlanma sürecini yavaşlatıyor ve hastalıklara karşı daha savunmasız hale getiriyor. University of Sydney’in çalışmasına göre, Acropora gibi bazı mercan türleri, beyazlamadan sonra yüzde 95 oranında ölüm yaşadı. Bu durum, mercanların eski dayanıklılığını kaybettiğini ve ekosistemde büyük bir dengesizlik oluştuğunu gösteriyor.
  
  Büyük Set Resifi’nin geleceği tehlikede
  Mercan resifleri, okyanus ekosisteminin temel taşlarından biri olarak kabul ediliyor. Küresel çapta 100’den fazla ülkede bulunuyor ve deniz yaşamının yüzde 25’ini destekliyor. Ancak bu hassas ekosistem hızla yok oluyor.
  • 1995’ten bu yana Büyük Set Resifi’nin mercan örtüsünün yaklaşık yüzde 50’si kayboldu.
  • NOAA ve ICRI’ye göre, dünya şu anda kayıt altına alınmış en büyük küresel mercan beyazlaması olayını yaşıyor.
  • 2009’dan bu yana dünya çapında mercanların yüzde 14’ü yok oldu.
  Küresel ısınma devam ederse, Büyük Set Resifi’nin yıllık bazda beyazlama yaşaması kaçınılmaz hale gelebilir. 2024 yılı, küresel olarak en sıcak yıl olarak kaydedilirken, bu tür sıcaklık aşırılıkları mercan resiflerinin yok oluş sürecini hızlandırıyor.
  
  Çözüm var mı?
  Bilim insanları, Büyük Set Resifi’ni ve diğer mercan resiflerini kurtarmak için hızlı ve kapsamlı önlemler alınması gerektiğini vurguluyor. En etkili çözümler arasında şunlar öne çıkıyor:
  • Küresel karbon emisyonlarının azaltılması: Fosil yakıt tüketiminin azaltılması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına geçişin hızlandırılması gerekiyor.
  • Koruma bölgelerinin artırılması: Resiflerin balıkçılık ve insan kaynaklı diğer tehditlerden korunması için daha fazla deniz koruma alanı oluşturulmalı.
  • Isıya dayanıklı mercan türlerinin yetiştirilmesi: Bilim insanları, daha yüksek sıcaklıklara dayanıklı mercan türleri geliştirerek resiflerin yeniden canlanmasını sağlamaya çalışıyor.
  
  Ancak araştırmacılar bu önlemlerin yeterli olmayacağını ve iklim değişikliğiyle küresel ölçekte mücadele edilmezse Büyük Set Resifi’nin önümüzdeki nesiller içinde tamamen yok olabileceğini vurguluyor.
  
  Ekosistemin ne kadar savunmasız olduğu görülüyor
  Büyük Set Resifi, insan kaynaklı iklim değişikliği nedeniyle tarihinin en büyük yok oluş krizlerinden birini yaşıyor. 2024 yılında yaşanan mercan beyazlaması, ekosistemin ne kadar savunmasız hale geldiğini gösteriyor. Eğer hızlı ve etkili önlemler alınmazsa, bu eşsiz doğal mirasın tamamen kaybedilmesi kaçınılmaz görünüyor.
  
  Kaynak: Earth.org