Vivaldi’nin ‘Dört Mevsim’ine iklim krizi yorumu

• Almanya merkezli NDR Elbphilharmonie Orkestrası, Vivaldi'nin ‘Four Seasons / Dört Mevsim’ eserini, son 300 yıllık iklim krizi verilerinden yola çıkarak yeniden yorumladı.

  Küresel iklim krizi hakkında farkındalık uyandırmayı ve mevsimlerde yaşanan değişimi müzik yoluyla aktarmayı hedefleyen reklamcı Joachim Kortlepel, İtalyan besteci Antonio Vivaldi'nin ‘Dört Mevsim’ isimli eseri üzerinden yapma fikrini, 2019 başında Alman NDR Elbphilharmonie Orkestrası ile paylaştı. Orkestranın fikri kabul etmesinin ardından ‘For Seasons’ adı verilen proje kapsamında yazılım mühendisleri ve aranjörlerinden oluşan bir ekip, son 300 yılın iklim değişikliği verilerini, özel olarak oluşturdukları algoritmalar aracılığıyla esere uyarladı. Eserin son halini almasının ardından orkestra, ‘İklim krizi hakkında her şeyi duyduk, şimdi onu dinleme zamanı’ sloganıyla 16 Kasım 2019'da ilk konserini verdi. Uluslararası bir reklam ajansında yönetici olan Kortlepel projede kendisini tetikleyen şeyin, Birleşmiş Milletler Hükümetler Arası İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) raporları ve Dünya Limit Aşımı Günü olduğunu söyledi. Kortlepel, "Konu, basında her yönüyle ele alınsa da kimsenin bir şey yapmadığını düşünüyordum. Bu problemle ilgili farklı bir iletişim yolu oluşturabileceğimizi düşündük. Ayrıca küresel bir dil kullanmamız gerekiyordu. Bence bunu yapabilecek iki şey vardı; biri sevgi, diğeri ise müzikti" diye konuştu.
  
  Müzisyenler gönüllü çalışıyor
  Müziğin evrenselliğini kullanarak iklim krizine karşı farkındalık oluşturma yolunu seçtiklerini ifade eden Joachim Kortlepel şunları söyledi: "Ekibimle yaptığım toplantı sonrası Vivaldi'nin Dört Mevsim adlı eseri üzerinde hemfikir olduk. Parça, hem içerik olarak uygundu hem de asansörden reklamlara kadar her yerde kullanılmasından dolayı toplum tarafından biliniyordu. Böylelikle üzerinde değişiklik yaptığımızda insanlar bir farklılık olduğunu anlayabileceklerdi." İklim değişikliği verilerinin esere uygulanması için projeyi NDR Elbphilharmonie Orkestrası’nın şefi Alan Gilbert'e sunduklarını ve Gilbert’in daha ilk andan itibaren proje karşısında çok heyecanlandığını anlatan Kortlepel şöyle devam etti: "Daha sonra orkestra üyeleriyle bir toplantı yaptık. Onlara bir sponsorumuz olmadığı için herkesin gönüllü çalışması gerekeceğini duyurduk. Çünkü müşterimiz dünyaydı ve dünya onlara bu iş için para ödemeyecekti. O yüzden bu işi arta kalan zamanlarında yapacaklardı. Orkestra da fikri çok sevdi ve hemen başlamak istediler."
  
  "Kuş cıvıltılarını temsil eden keman sesleri azaldı"
  Vivaldi'nin eserinin, doğanın müziğine ait hem spesifik hem de daha genel motifler taşıdığını aktaran Joachie Kortlepel, eserdeki mevsimler ve motifler hakkında şu bilgileri paylaştı: "Bahar ayında öne çıkan erkenci gök gürlemeleri, kuş cıvıltıları, tarlada çalışan köylülerin köpeklerinin, kuzularının sesleri ve köylülerin dansları bahar motiflerinden yalnızca bazıları. Yaz mevsiminin işaretlerine gelince, sıcak havanın verdiği his, yaz yağmurlarında görülen daha şiddetli gök gürlemeleri, yazın verdiği o sakin hava hissi sayılabilir. Sonbahar için ise çiftçilerin hasat kaldırması ve şenlikler gösterilebilir. Kışa gelindiğinde ise soğuk hava, kar, karda yürüyüş hissi, hatta soğuktan titreyen dişlerden çıkan sesler... Bu ve bunun gibi motifleri eserin ilgili bölümünde görmek mümkün." İklim değişikliği verilerinin uygulanması sonrası parçada yaşanan değişiklikler hakkında örnekler veren Kortlepel şöyle devam etti: "Dünya üzerindeki kuş popülasyonundaki düşüşe paralel olarak, bahar mevsimindeki kuş cıvıltılarını temsil eden keman sesleri yüzde 15 azaldı. Ayrıca, bestenin yazıldığı tarihten bu yana gök gürültüsü sayısında ciddi artış yaşandığı için parçaya gök gürültüsünü temsil eden daha fazla ses eklendi" bilgisini verdi. Kortlepel, doğal afetlerin sayısı ve sıklığında 1970'lerden bu yana yaşanan keskin artışlar referans alınarak orijinal eserde fırtınayı temsil eden nota motiflerinin, yeni parçada farklı bölümlere dağıtıldığına, böylelikle ortaya çıkan yeni eserde eskisinden farklı olarak ani ve beklenmedik seslerin yer aldığına dikkat çekti. Kortlepel, 1881-2018 arasındaki sıcaklıkların hasatlara etkisinden yola çıkarak, Vivaldi'nin çiftçilerin mutluluğunu anlattığı majör gamların, daha hüzünlü minör gamlarla değiştirildiğini vurguladı.
  
  "Eser dengesini kaybediyor, tıpkı doğa gibi"
  Değişikliklerin ardından yeni parçanın harmonisini yitirdiği yorumunu yapan Joachie Kortlepel, "Ana melodi kendisini korusa da dinlerken bir şeylerin eksik olduğunu hissediyorsunuz. Bu, izleyicinin kulaklarını gerçekten rahatsız eden bir deneyim sunuyor. Eser de dengesini kaybediyor, tıpkı doğanın kaybetmesi gibi" görüşünü paylaştı. ‘Dört Mevsim’in, müzisyenlerin çok iyi bildiği ve belki de defalarca çaldıkları bir eser olduğunu hatırlatan Kortlepel, ortaya çıkan nihai bestenin parçayı icra eden sanatçılara zor anlar yaşattığının altını çizdi. Kortlepel, "Fiziksel ve zihinsel açı çekiyor gibiydiler ama bunun iyi bir amaca hizmet ettiğini de biliyorlardı. İnsanlara 'Dört Mevsim'in artık kulağa başka geldiğini göstermenin yolu buydu" dedi. Kortlepel, konser biletlerinin parayla satılmadığını, konsere dair duyurunun ardından tüm biletlerin birkaç dakika içinde tükendiğini belirtti. Kortlepel, konsere gelemeyenler için internet üzerinden canlı yayın yaptıklarını ve basının da yoğun ilgisiyle kısa sürede büyük bir farkındalık oluşturduklarını dile getirdi.
  
  "Böyle duygusal etkiyi ancak müziğin yapabileceğine inanıyorum"
  Konsere gelen kişilerden görüşler aldıklarına değinen Joachie Kortlepel, "Kendilerine ve insanlığa kızdıklarını söylediler. Değişim için ne yapabilecekleri üzerine sorular sordular. Müziğin gücü sayesinde kaybettiklerimizi görüp ağlayanlar da oldu. Böyle bir duygusal etkiyi ancak müziğin yapabileceğine inanıyorum" diye konuştu. Yaklaşık iki yıl önce ‘The Uncertain Four Seasons / Belirsiz Dört Mevsim’ adlı bir projeye başladıklarını ve bunun ‘For Seasons’ projesinin devamı olduğunu kaydeden Kortlepel şunları söyledi: "Bu proje kapsamında yerel iklim verileri kullanılarak oluşturulan yeni varyasyonlar, dünyanın farklı yerlerinden 10'dan fazla orkestra tarafından icra edildi. Bu projeyle önümüzdeki yıllarda oluşabilecek en kötü iklim krizi senaryoları her bölgeye göre yeniden yazıldı. Yeni projeyle birlikte Birleşmiş Milletler’in bir girişimi olan 'Act Now / Şimdi Harekete Geç' ile işbirliğine gittik. İnsanlara ‘Eğer duyduklarınızdan memnun değilseniz bu şekilde değişiklikler yapabilirsiniz’ diyebildik." ‘Belirsiz Dört Mevsim’ projesinin dünyanın her yerindeki profesyonel orkestraların katılımına açık olduğunun altını çizen Kortlepel, projeye dahil olmak isteyen orkestraların süreci başlatmak için kendileriyle iletişime geçmelerinin yeterli olduğunu sözlerine ekledi.