Hamile köpekbalıkları yönünü şaşırınca...

• 22 Kasım 2010 Radikal

  Türk ve İskoç araştırmacıların önderliğinde yapılan DNA analizi, Akdeniz'de bulunan büyük beyaz köpekbalıklarının kökenlerinin Avustralya olduğunu ortaya çıkardı.

  Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Biyoloji Bölümü, İhtiyoloji Araştırmaları Topluluğu ve İskoçya Aberdeen Üniversitesi;nden araştırmacılardan oluşan ekip, Akdeniz’de balıkçı ağlarına takılan 4 büyük beyaz köpekbalığının DNA analizlerini yaptı.

  İngiltere ve ABD’den araştırmacıların da katkılarıyla, ikisi 2 yıl önce Edremit Körfezi, biri 2006’da Tunus sahilleri, diğeri 20 yıl önce Sicilya’da yakalanan beyaz köpekbalıkları üzerinde yapılan araştırma, Akdeniz’deki köpekbalıkların kökenlerinin Avustralya olduğunu ortaya çıkardı.

  HAMİLE KÖPEKBALIKLARI YOLLARINI ŞAŞIRDI, GİRDABA KAPILDI
  Araştırmanın sonuçlarını içeren makale, bilim dünyasında saygın bilimsel dergilerden Proceedings of the Royal Society B’de yayımlandı. Buna göre, 450 bin yıl kadar önce yaşanan küresel iklim değişikliği sürecinde birkaç hamile dişi köpekbalığının yaptığı navigasyonel hata yanlış bir yola sapmalarına neden oldu.
  Afrika ve Avustralya arasında göç eden, akıntıları takip ederek doğuda doğdukları yerlere geri döndükleri bilinen köpekbalıklarının, kendilerini Akdeniz’de bulmalarında iklimsel dengesizlik, yüksek deniz seviyeleri ve anormal derecede hızlı akan ve "Agulhas halkası" adı verilen girdabın yol açtığı belirtiliyor.

  Beyaz köpekbalıklarının Avustralya’ya geri dönmek yerine, o dönemde küresel iklim değişikliği dolayısıyla bugünkünden daha da güçlü olan Agulhas halkalarını izleyerek batıya doğru yollarına devam ettiği düşünülüyor.

  Köpekbalıklarının Agulhas akıntılarından çıktıktan sonra yeniden doğuya doğru gitmeye yönelik eğilim gösterdiği varsayılıyor. Ancak bu durumda Atlantik Okyanusu’na girdiklerinde Afrika’nın batı sahillerinin, bu doğuya doğru gidişi engellemiş olması gerekiyor.

  Bu senaryoya göre, köpekbalıkları ancak kuzeyde Cebelitarık Boğazı’na ulaştıklarında doğuya doğru gidebilirdi ve bunun sonucunda da Akdeniz’e giriş yaptı.

  Araştırmaya göre, kılıçbalıkları ve orkinosların da bu az rastlanan akıntılarla Akdeniz’e girmiş olması ve büyük beyaz popülasyonuna besin kaynağı oluşturmuş olması da mümkün.
  Araştırmacıların çalışması, dergide yayımlanmasının ardından görsel ve yazılı dünya basınında geniş ilgi uyandırdı.

  "GÜNEY AFRİKA’DAKİLERE BENZEMELERİNİ BEKLİYORDUK"
  Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsünden Yard. Doç. Dr. Raşit Bilgin araştırmalarına ilişkin yaptığı açıklamada, laboratuvarlarında Edremit’ten örneklerin ilk analizlerini yaptıklarında elde ettikleri DNA dizilerini, veritabanlarında bulunan Avustralya ve Güney Afrika sahillerinden büyük beyazların DNA dizileriyle karşılaştırdıklarını söyledi.

  Edremit’teki bireylerin genetik olarak yakın olan Güney Afrika’dakilere benzemelerini beklediklerini ifade eden Bilgin, "Avustralya’dakilere benzediklerini görünce gerçekten çok şaşırdık. Akdeniz’e ilk ulaşan annelerin DNA’sı, Avustralya’dakilerle aslında aynıydı" diye konuştu.

  "AKDENİZ’E ÖZGÜ POPÜLASYON OLUŞTURDULAR"
  Enstitü doktora öğrencilerinden Evrim Kalkan ise Akdeniz’e kazayla da olsa bir kez girip doğum yapmak durumunda kalan büyük beyaz dişilerinin en sonunda bulundukları besin zincirini ve dolayısıyla tüm ekosistemi şekillendirmiş olduklarını söylemenin yanlış olmayacağını kaydetti.

  Kalkan, "Binlerce yıldır Akdeniz’de büyük bir olasılıkla dışarıdan gen alışverişi olmaksızın yaşayan büyük beyazların Akdeniz’e has ve dünyanın hiçbir yerindekine benzemeyen bir popülasyon oluşturduklarını düşünüyoruz" dedi.
  Araştırmayı gerçekleştiren ekibin bir başka üyesi İstanbul Üniversitesi Biyoloji Bölümü doktora öğrencilerinden Ünsal Karhan da bu balıkların Avustralya kökenli olduklarının ortaya çıkmasının konuyla ilgilenen tüm bilim insanları için şaşırtıcı bir bulgu olduğunu ifade etti.

  Karhan, "İlk bakışta bu balıkların diğer pek çok Kızıldeniz göçmeni balık türü gibi Süveyş Kanalı yoluyla Akdeniz’e girmiş olabilecekleri akla yatkın gelebilir. Ancak kısa bir araştırmadan sonra bunun pek de mümkün olamayacağı görülüyor. Öncelikle büyük beyazların Kızıldeniz’de yaşadıklarıyla ilgili bilimsel veri bulunmuyor. Ayrıca doğaları gereği Kızıldeniz’in aşırı tuzlu sularına ve bu rota üzerindeki yüksek sıcaklıklara dayanabilmeleri düşük olasılık" diye konuştu.

  -"NÜFUSLARI TEHDİT ALTINDA"-
  İhtiyoloji Araştırmaları Topluluğu’ndan Hakan Kabasakal ise büyük köpekbalıklarının Akdeniz’de maruz kaldıkları nüfus azalmasının bugün göz ardı edilemeyecek boyutlara ulaştığını belirtti.
  Okyanusların çoğu yerinde köpekbalıklarını tükenmenin eşiğine getiren hedefli ya da hedef dışı köpekbalığı avcılığının etkilerinin, Akdeniz’de daha çok hissedildiğine işaret eden Kabasakal, ayrıca bu türün üreme ve gelişme alanlarının hızla daraldığını kaydetti.

  Kabasakal, araştırmanın sonuçlarına ilişkin şöyle konuştu:
  "Peki büyük beyaz, bu tarih öncesi yolculuğu gerçekten yaptı mı? Bir zaman makinesine binip 450 bin yıl geriye gitmeden bunu bilmek çok güç. Ancak genetik kanıtlar, yüz binlerce yıl önce kurulmuş ve iklim değişimleri nedeniyle sürdürülememiş olan okyanus ötesi bir akrabalığa işaret ediyor.
  Dünya ikliminde yaşanan aşırılıklar nedeniyle yolunu değiştiren bir büyük beyazın torunları, eğer bugün Atlas Okyanusu popülasyonundan tamamen kopmuş ve sadece kendi nüfusuyla üreyebilen yalıtılmış bir Akdeniz popülasyonu yarattıysalar, yaşam alanlarının hızla daraldığı içdenizde kusursuz avcı için tehlike çanları çalıyor demektir. Büyük Beyaz Akdeniz’e ulaşmak için çok uzun bir yol kat etti ve artık gidecek başka yeri yok."

  
  Haberin detayına ulaşmak için tıklayınız